به گزارش عصر تعادل،مهدی رضائی، مسئول آموزش معلمان و تربیت معلم دفتر تألیف کتاب‌های درسی است و سی سال سابقه کار و فعالیت در کسوت معلمی و در دیگر بخش =‌های وزارت آموزش و پرورش را دارد؛ پیرامون موضوعاتی از قبیل دانشگاه فرهنگیان و تالیف کتب درسی و .. با وی گفت و گویی داشتیم که از نظر مخاطبین محترم می‌گذرد:

 
آقای رضائی کمی درباره حوزه کاری که مسئولیت آن را دارید توضیح دهید.
من نه سال است که در دفتر تالیف کتاب های درسی، مسئول امور مربوط به تربیت معلم هستم، از سال 86 در دفتر تالیف معاون تربیت معلم بوده و در این بخش دو کار مهم را عهده دار بودیم، برنامه ریزی آموزش معلمان در بخش کتاب های تازه تالیف و برنامه ریزی برای تربیت معلم از تدوین برنامه های کاردانی تا کارشناسی ارشد گرفته تا تدوین منابعی که برای این برنامه ها در بازار نشر وجود نداشت.
البته در ساختار جدید دفتراین معاونت حذف شده ، امور برنامه ریزی تربیت معلم هم به دانشگاه فرهنگیان واگذار شد و برنامه ریزی آموزش کتاب های تازه تالیف ازجمله وظایغ اصلی ماست.
در دانشگاه فرهنگیان هم به عنوان نماینده دفتر، عضو شورای برنامه ریزی درسی بوده و در جلسات شرکت می کنم. وظیفه اصلی ما در دفتر ، برنامه ریزی آموزش کتاب های نونگاشت برای معلمان مربوطه و در شورای برنامه ریزی درسی دانشگاه فرهنگیان تدوین برنامه های تحصیلی دانشگاه  برای دانشجو معلمان می باشد. البته برقراری ارتباط بین مؤلفین و معلمان در جلسات گوناگون منطقه ای و استانی هم از جمله کارهایی است که برنامه ریزی و اجرای این مهم هم به عهده ما می باشد.
هر سال چه تعداد کتاب جدید برای دانش آموزان تالیف می شود؟
تعداد کتاب ها به پایه ای که تغییر در آن اتفاق می افتد بستگی دارد، مثلا امسال در پایه دهم همه کتاب ها (به جزمنطق ، اقتصاد وآمدگی دفاعی که تغییر جزئی داشتند) جدیدالتالیف بودند و در پایه ششم یک کتاب کاملا جدید بود و دریک کتاب تغییرات زیادی داشت. سازمان پژوهش وبرنامه ریزی آموزشی دو دفتر تالیف دارد یکی نظری و دیگری فنی و حرفه ای ؛ ما در بخش نظری کار می کنیم  که 25- 26 کتاب جدید بود. سه برنامه وکتاب جدید هم برای پایه دهم در برنامه وارد شده است به نام های کتاب های تفکر و سواد رسانه ای؛ هنر و کارگاه کارآفرینی و تولید که  امسال در اختیار دانش آموزان قرار گرفت و جزء دروس اختیاری آنها است.
در حیطه کاری خود چه مشکلات و موانعی می بینید؟
در بحث آموزش معلمان ما محدودیت های زیاد به ویژه در تخصیص بودجه همچنین در امور دانشگاه فرهنگیان در امر ارتباط با معلمان مشکل وقت و محدودیت تعداد مؤلفین و کثرت تقاضای جلسه از استان ها. گاهی هم تعداد محدودی از استان ها یا مناطق در خصوص بعضی دوره های ضمن خدمت و یا برخی درس ها کم لطفی می کنند مثلا بیشتر مدارس کتاب تفکر و سواد رسانه را برای تدریس در کلاس انتخاب کردند، اما برای آموزش ضمن خدمت این درس  آن گونه که باید عمل نشد؛ ما حدود 120 نفر از استان های مختلف را در دوره آموزش مدرسان کشوری در تهران آموزش دادیم. تا در مناطق این دوره را برگزار کنند اما ظاهرا برخی استان ها بنا به دلایلی موفق به برگزاری دوره نشدند ، شاید بتوان گفت که ممکن است به دلیل کمبود منابع مالی برخی دروس دیگر ترجیح داده شد.
این امکان هست که در تدوین کتب درسی سلیقه ای عمل شود؟
این امکان وجود ندارد؛ راهکار تدوین برنامه ها در برنامه درسی ملی به صورت مشخص آمده است ، اول اهداف را به تصویب می رسانیم و سپس برای هرکدام، راهنمای برنامه با مهندسی همزمان اتفاق می افتد. اساسا قانون و علم برنامه ریزی درسی بدون راهنمای برنامه اجازه تدوین نمی دهد و بایستی همه کتاب ها راهنمای برنامه درسی داشته باشد ضمن این که فرایند تولید کتاب درسی به گونه ای می باشد که همواره شورای برنامه ریزی درسی که قبلا اشاره کردم بر تولید محتوا نظارت داشته و براساس فرم های مربوطه مسؤلین دفتر نیز این فرایند را رصد می کنند.
اشاره کردید که با دانشگاه فرهنگیان نیز همکاری می کنید؛ به ضرورت وجود دانشگاه فرهنگیان اعتقاد دارید؟
مقدمتا عرض کنم که در سال 1298 اولین دارالمعلمین در ایران تاسیس شد و در سال 1307 دارالمعلمین مرکزی برای تربیت معلم مدارس متوسطه تهران ایجاد شد. در هر نظام فکری یک اصل پذیرفته شده است که معلمان باید برای تدریس، علاوه بر مسائل علمی مهارت های لازم را فراگیرند . معلمی هم یک تخصص است که محل بحث است که آیا لازم است آموزش و پرورش برای آموزش نیروی انسانی اش خودش اقدام کند یا نهاد دیگری این مهم را بر عهده بگیرد!؟
ما چند دیدگاه در این زمینه داریم یک نظر می گوید با توجه به قانون اساسی ، آموزش و پرورش هیچ وظیفه قانونی برای تعلیم و تربیت خارج از محدوده سنی 6 تا 18 سال ندارد. لذا این نوع آموزش از نوع آموزش عمومی نیست و آموزش معلمان باید به آموزش عالی سپرده شود چون رده بالاتری از آموزش عمومی است.
دیدگاه دیگری می گوید آموزش و پرورش اقتضائات خاص خودش را دارد و هیچ کس مثل خودش به این اقتضائات آگاهی ندارد پس خودش باید تربیت معلم را برعهده بگیرد و عده ای هم می گویند نه این سو نه آن سو ، وزارت علوم کار خودش را بکند اگر آموزش و پرورش نیاز داشت از بین تربیت شدگان آموزش عالی افراد را گزینش کند و سپس در آنها صلاحیت فنی را مثلا در یک سال ایجاد کند.
شخصا معتقدم سیستم برنامه ریزی تربیت معلم نباید از سیستم برنامه ریزی آموزش و پرورش جدا شود. بنابراین به شدت موافق تربیت معلم توسط خود وزارت آموزش وپرورش هستم و با استدلال اعتقاد دارم که خود آموزش و پرورش باید عهده دار تربیت معلم باشد. چون وزارت علوم به کار علمی صرف می پردازد اما معلمی کار علمی صرف نیست. صلاحیت های معلمی در خارج از فضای آموزش و پرورش به وجود نمی آید. هر وزارتخانه ای برای تربیت نیروی خودش دانشگاه دارد. اگر آموزش و پرورش هم متکفل آموزش نشود فردی که وارد حیطه معلمی می شود ویژگی های معلمی را آنگونه که باید و شاید نخواهد داشت.
لطفا در باره همکاری خودتان با دانشگاه فرهنگیان بیشتر توضیح دهید.
ما ارتباط مداوم با شورای برنامه ریزی درسی دانشگاه فرهنگیان داریم. جلسات این شورا با حضور رئیس دانشگاه فرهنگیان،  معاونین مربوطه و نماینده وزارت علوم برگزار می شود. بعد از تصویب برنامه ها توسطه وزارت علوم ، معاون دانشگاه بررسی می کندکه آیا بر اساس سرفصل های مصوب، منابعی برای این سرفصل ها جهت مطالعه دانشجویان وجود دارد یا نه و اگر وجود نداشت منابع لازم تدوین می شود. در امر اجرای برنامههای ضمن خدمت نیز با دانشگاه ارتباط تنگاتنگی داریم.
برخی معتقدند که تعداد معلم ها بیش از میزان نیاز است و با کاهش تعداد دانش آموز باید تعداد معلمان را کاهش می دادیم؛ شما با این نظر موافقید؟
واقعیت قضیه این است که دولت بر این نظر است که آموزش و پروش نیرو مازاد دارد و تراکم کلاس ها مشخص نیست. قبلا برای 18 میلیون دانش آموز ما بیش از یک میلیون معلم داشتیم و برای سیزده میلیون کمی کمتر؛ اما آموزش و پرورش در عمل می بیند که پراکندگی دانش آموزان و مقاطع مختلف و دروس متنوع نیاز به این تعداد معلم را دارد.
همه استان ها بخش هایی دارند که جمعیت در آن به شدت متراکم است و بخش هایی که به شدت کم جمعیت هستند و برای ده نفر هم باید کلاس تشکیل شود. بنابراین برای پراکندگی معلمان نمی شود مدل خاصی داد. و با حساب تراکم 20نفره ایده آل  ما باز هم کمبود معلم داریم.
در حال حاضر چیزی حدود 15 درصد مدارس ابتدایی ما چند پایه می باشند و در برخی نقاط کشور معلم گاهی 6 پایه را همزمان باید تدریس کند یعنی از یک صبح تا ظهر به 6 پایه و به همه دروس باید برسد. لذا اظهار نظر و ارائه راه کار به این سادگی نیست.
  با این همه تاکید به اهمیت دانشگاه فرهنگیان، این دانشگاه در جایگاه واقعی خود قرار دارد؟
به نظر من نه! دانشگاه فرهنگیان از جهات گوناگون تا جایگاه حقیقی خود فاصله زیادی دارد به عنوان مثال از نظر بودجه در وضع خوبی قرار ندارد ، امکانات مادی آن در شان و حد دانشجو معلم نیست. حتی به نظرم جایگاه و شأن آن در بین صاحب نظران نیز هنوز آنگونه که باید نیست .
دستگاه های دیگر چقدر با آموزش و پرورش همکاری می کنند؟
خیلی کم؛ حضرت آقا بارها تاکید کرده اند که همه دستگاه ها موظفند به آموزش و پرورش کمک کنند اما کجاست این کمک ها؟ چندی قبل سازمان پژوهش سراغ صدا و سیما رفته بود و یک مستند خوب و استاندارد به آنها برای پخش عرضه نمود اما از آن حق پخش مطالبه کردند! در حالی که قانونا صدا و سیما مکلف به همکاری با آموزش و پرورش است!
شنیده شده است که ضمن خدمت ها پولی شده اند، این خبر درست است؟
ضمن خدمت در دولت همواره بودجه ای دارد و در آموزش و پرورش هم این بودجه وجود دارد؛ اما متاسفانه بودجه ضمن خدمت از ردیف های خاص بودجه ای جدا شده و در ردیف سایر قرار گرفته و از زمان این اتفاق ما برای تامین منابع ضمن خدمت حدود یک میلیون معلم خود که طبق برنامه پنجم که بر آموزش ضمن خدمت 40 ساعت در سال تاکید دارد، مشکل داریم.
 به نظر می رسد از زمانی که این ردیف حذف شد، کسی برای ضمن خدمت بطور ویژه به دنبال بودجه نیست و بنده هم شخصا حداقل سه سال است برای این حدود چهل میلیون ساعت پیگیر بحث بودجه هستم که اقلا صد میلیارد تومان می خواهد. در پنج سال اخیر برای کل وزارتخانه در بحث ضمن خدمت  خیلی کمتر از این ها اختصاص داده شده است.
 بنابراین استان ها هزینه آموزش ضمن خدمت را ندارند و از سویی برای کتاب های جدید آموزش ضروری است و برخی از استان ها خود رامجبور به دریافت پول می بینند که صد البته قانونی نیست ، اگر چنانچه آموزش برای معلمان مدارس غیر انتفاعی باشد مدارس موظفند که هزینه آموزش رامتقبل شونداما گاهی در اثر کم لطفی برخی مدارس معلم خود مجبور به پرداخت می شود.
اصل بر این  است که پس از تشکیل دانشگاه فرهنگیان این دانشگاه عهده دار برگزاری ضمن خدمت ها باشد، این اتفاق چرا نمی افتد؟
لوازم اجرایی برگزاری ضمن خدمت در دانشگاه فرهنگیان وجود ندارد و بودجه لازم هم وجود ندارد . این دانشگاه در بودجه گیری ناتوان است البته بودجه آموزش و پرورش به نسبت خودش زیاد نیست و رهبر انقلاب بارها تاکید کرده اند هزینه پول در آموزش و پرورش سرمایه گذاری است و بگذریم ..
سازمان پژوهش و برنامه ریزی هم از مشکلات رایج آموزش و پرورش رنج می برد؟
با سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی برخورد خوبی در طول سال های متمادی نشده است. به عنوان مثال این سازمان در حکم قلب وزارت آموزش و پرورش است. اما کم لطفی های زیادی در حق این سازمان روا می شود. به عنوان مثال می گویند در دنیا 70 تا 75 درصد از نیروها برای امورات پشتیبانی است و 25تا 30  درصد پژوهشی به نظرم با این توجیه غلط و بی مبنا این سازمان کوچک می شود و به ظاهر برون سپاری آغاز می شود.

عصر تعادل