حلقه مفقوده دیپلماسی اقتصادی ایران
تاریخ انتشار
پنجشنبه ۲۱ بهمن ۱۳۹۵ ساعت ۰۸:۲۶
به گزارش عصر تعادل، رایزنان بازرگانی، افرادی هستند که در خارج از کشور، برای تسهیل مسائل اقتصادی و تجاری تلاش می‌کنند. در ایران رایزنان بازرگانی، زیر مجموعه‌ای از سازمان توسعه تجارت هستند و شمار آنها به 23 نفر می‌رسد.
طول مدت مأموریت هر یک از آنها سه ساله است و پس از طی این مدت یا باید مأموریت خود را تمدید کرده یا به کشور بازگردند، در صورت بازگشت نیز جایگزینی آنها در دستور کار قرار می‌گیرد. آنها به نوعی سفیران اقتصادی کشورها محسوب می‌شوند.
بر اساس گزارش ایسنا، در سال گذشته حدود ۱۰ رایزن بازرگانی از ایران در سراسر دنیا یا طول مدت مأموریت خود را تمدید کردند یا با اتمام سه ساله مأموریت خود در کشورهای خارجی به کشور بازگشتند و جایگزینی برای آنها منصوب شده است.
یکی از اهداف کشور در حوزه تجارت خارجی پس از برجام افزایش شمار رایزنان بازرگانی است و در این راستا برخی کشورهای هدف به‌منظور توسعه تجارت با ایران شناسایی شدند و در این بین کشورهای اروپایی و CIS نسبت به سایر کشورها در اولویت قرار دارند. پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» به آسیب شناسی و بررسی ابعاد مختلف فعالیت رایزنان بازرگانی پرداخته است.
اغلب فعالان اقتصادی از رایزنان بازرگانی رضایت ندارند
پدرام سلطانی، در گفت‌و‌گو با «ایران» صحبت‌هایش را چنین شروع می‌کند:«قضاوت در این رابطه نیاز به یک نظرسنجی مستقل از کسانی دارد که خدماتی را از رایزنان دریافت کرده‌اند. همین‌طور باید از سازمان توسعه و تجارت نظرسنجی شود برای اینکه ببینید مأموریت‌هایشان را چطور توانسته‌اند انجام دهند.ولی به طور کلی با بازخوردهایی که از اتاق دریافت کرده ایم، رضایت عمومی از خدمات رایزنان وجود ندارد.»
او ادامه می‌دهد:« همچنین به ما منعکس شده که بعضی از رایزنان نگاه‌شان به کارشان با انتفاع شخصی همراه است.
آنها تلقی‌شان این است که اگر خدمتی به کسی می‌دهند و طرف رابطه تجاری برقرار می‌کند، خودشان هم باید بتوانند حق الزحمه یا کمیسیونی دریافت کنند. حتی این موارد هم مشاهده شده است که بعضی رایزنان بعد از پایان مأموریت، در آن کشور باقی مانده‌اند، یا مستقیماً خودشان یا برخی افراد خانواده‌شان ماندگار شده‌اند.»
سلطانی به ساز و کارهای سازمانی برای اعزام مأموران به خارج از کشور انتقاد دارد:«نکته دیگری هم وجود دارد که باید روی آن فکر اساسی شود. خودم پاسخی ندارم. این مسأله هم برای همه حوزه‌هایی است که پرسنل سازمان‌هایمان را به خارج از کشور اعزام می‌کنیم. آنها مادامی که در ایران هستند، دریافت حقوق‌شان در چارچوب ایران و به ریال است. زمانی که از کشور خارج می‌شوند، حقوق‌شان به صورت ارز پرداخت می‌شود. با این حساب، تفاوت آشکاری بین دریافتی این افراد در خارج و داخل کشور وجود دارد. این مسأله هم فقط مربوط به رایزنان نیست. اما در این بخش هم نمود خود را نشان داده است.»
او ادامه می‌دهد: «این موضوع باعث شده اغلب، اعزام مأموران ایرانی به خارج از کشور، به مسابقه و رقابتی بین افراد تبدیل شود. آنها بشدت به دنبال این هستند که مأموریت خارج از کشور بگیرند. در این جریان‌ها نیز رابطه مؤثرتر از ضابطه عمل می‌کند. رابطه‌ها راهی برای اعزام افراد به خارج از کشور هستند، ولو اینکه مهارت کافی نداشته باشند. اگر اخیراً کاری برای اصلاح این روند صورت گرفته است، من اطلاعی ندارم.»
روش آموزش و فعالیت رایزنان بازرگانی باید تغییر کند
تا قبل از پایان برنامه پنجم توسعه مجوز افزایش شمار رایزنان بازرگانی به ۳۰ مورد وجود داشت اما بررسی‌ها نشان می‌دهد از این ظرفیت استفاده نشد. حالا در برنامه ششم توسعه درج شده است که سازمان توسعه تجارت با همکاری وزارت امور خارجه می‌تواند نسبت به انتخاب و انتصاب رایزن‌های بازرگانی در کشورهای هدف اقدام کنند.بنابراین برنامه ششم توسعه آزادی عمل بیشتری را در این حوزه تعریف کرده است.
مسئولان مربوط می‌توانند به میزان کشورهای هدفی که امکان توسعه تجارت خارجی با آنها وجود دارد، شمار رایزن‌های بازرگانی را افزایش دهند و محدودیتی وجود ندارد. این مسأله نیز، به خاطر گشایش‌های پسابرجام در نظر گرفته شده است. براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته و شناسایی کشورهای هدف حالا قرار است که شمار رایزن‌های بازرگانی ایران در دنیا طی برنامه ششم توسعه به ۶۰ مورد افزایش یابد.
پدرام سلطانی معتقد است در این شرایط، باید در نحوه فعالیت رایزنان بازرگانی بازنگری صورت بگیرد. او می‌گوید:«سازمان توسعه و تجارت، برای آموزش، انگیزه‌مند کردن و گزینش رایزنان بازرگانی باید جدی‌تر کار کند. به نظر می‌رسد روش فعلی نمی‌تواند میزان مطلوبی از انتظارات از رایزنان بازرگانی را تأمین کند. آنهایی که به صورت تصادفی خوب از آب درمی‌آیند، خدمات خوبی می‌دهند و اگر نه اکثریت کیفیت خدمات‌شان یا روش‌های کاری شان، برای فعالان اقتصادی فایده‌مند نیست.»
نایب رئیس اتاق ایران درباره ضرورت فعالیت رایزنان بازرگانی چنین توضیح می‌دهد:«این امری جا افتاده است که فردی برای ارائه خدمات به فعالان اقتصادی یا دفتری از سوی یک کشور در کشورهای دیگر وجود داشته باشد. کشورها سفارتخانه دارند.
بسیاری از کشورها رایزن بازرگانی و دفتر تجاری دارند و مدل‌های مختلفی برای نهادهایی دارند که بتواند خدمات اطلاعاتی برای تسهیل کار به فعالان اقتصادی ارائه دهد. اتفاقاً مطالعه روش‌های مؤثر بعضی کشورها در این رابطه، نفراتی که به کار گمارده‌اند و مهارت‌هایی که داشته‌اند، می‌تواند بسیار ثمربخش باشد. ما باید خدمات و عملکردی را که رایزنان بازرگانی در دیگر کشورها دارند، پایش کنیم، چه در مورد کشور خودمان، چه در مورد بررسی تطبیقی دیگر کشورها. از این طریق است که می‌توانیم ایرادات‌مان را اصلاح کنیم.»
