گزینه‌های ایران پس از حمله آمریکا به الشعیرات
تاریخ انتشار
پنجشنبه ۲۴ فروردين ۱۳۹۶ ساعت ۰۸:۲۴
به گزارش عصر تعادل، مواضع ضد و نقیض دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری جدید ایالات‌متحده آمریکا در مورد سوریه و شخص بشار اسد، حامیان و مخالفان دولت دمشق را در یک موقعیت ویژه قرار داده است. زیرا ترامپ در زمان رقابت‌های انتخاباتی و همچنین در ابتدای ورودش به کاخ سفید اعلام کرده بود که اولویت او در بحران سوریه، برکناری اسد نیست بلکه مبارزه با داعش است.
این در شرایطی است که حمله موشکی آمریکا به پایگاه الشعیرات ارتش سوریه به‌دنبال حمله شیمیایی در شهرک خان‌شیخون استان ادلب که آمریکا آن را به دولت اسد منصوب کرده است، باعث شد که در نخستین ماه‌های ریاست‌جمهوری ترامپ با تناقضاتی در گفتارها و سیاست‌های او مواجه شویم. حمله‌ای که استقبال بسیاری از کشورهای غربی و عربی را به‌دنبال داشته و در مقابل ایران و روسیه در زمره کشورهایی هستند که این حمله را محکوم کرده‌اند.
البته داخل آمریکا دیدگاه‌های مختلفی نسبت به حمله موشکی علیه سوریه وجود دارد؛ از یک‌سو، موضع رکس تیلرسون، وزیرخارجه آمریکا را شاهد هستیم که گفته است نباید حمله موشکی اخیر را به تغییر سیاست آمریکا در سوریه تعبیر کرد. اما از سوی دیگر روز گذشته نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان‌ملل متحد در اظهاراتی متناقض با گفته‌های وزیر امورخارجه این کشور، براندازی حکومت مشروع سوریه را اولویت نخست واشنگتن در حل بحران سوریه عنوان کرد. به گزارش خبرگزاری مهر، نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد در مصاحبه با «سی‌ان‌ان» مدعی شد که تغییر دولت دمشق، اولویت نخست کابینه دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا محسوب می‌شود در حالی که پیش‌تر این اولویت، مبارزه با داعش عنوان شده بود. در عین حال اغلب ناظران معتقدند شیوه حمله حاکی از آن است که آمریکا اقدامی «تنبیهی» در قبال دولت بشار اسد انجام داده است. این در حالی است که بشار اسد انجام حمله شیمیایی از سوی ارتش این کشور را به‌شدت رد کرده است.
همچنین متحدان سوریه همچون ایران و روسیه نیز این اقدام آمریکا را محکوم کردند. به‌دنبال حمله آمریکا به پایگاه شعیرات، روسیه اعلام کرد که با مجموعه‌ای از اقدامات به تقویت پدافند هوایی سوریه کمک می‌کند. این کشور همچنین گفته است که توافق خود با آمریکا درباره هماهنگی برای برخورد نکردن هواپیماهای آمریکایی و روسی در آسمان سوریه را معلق می‌کند. همزمان محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران، با «ساختگی» دانستن اتهام حمله شیمیایی خان شیخون، آمریکا را به «جوسازی و فرافکنی» متهم کرده و گفته است «کمتر از دو دهه بعد از ۱۱ سپتامبر، ارتش آمریکا دارد در یمن و سوریه در کنار القاعده و داعش می‌جنگد.» اکنون پرسش این است که حمله موشکی آمریکا به سوریه چه به صورت مقطعی و چه بلندمدت، چه تاثیراتی بر موقعیت ایران به‌عنوان یکی از حامیان منطقه‌ای بشار اسد خواهد داشت و همچنین استراتژی تهران در قبال این اقدام واشنگتن چگونه باید باشد تا منافع کشورمان تامین شود.
نگاه ایران به نحوه تعامل مسکو با واشنگتن است
قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه در پاسخ به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» درباره تاثیرات عملیات موشکی آمریکا بر موقعیت منطقه‌ای ایران گفت: «دولت قبلی آمریکا یعنی دولت باراک اوباما تلاش داشت که اقدام نظامی مستقیم علیه سوریه انجام ندهد اما ظاهرا امروز دونالد ترامپ این شیوه را تغییر داده و وارد حوزه‌ای شده است که تحت حمایت روسیه و ایران قرار دارد. طبیعتا این اقدام آمریکا منجر به تغییر وضعیت سوریه خواهد شد به‌خصوص اگر واشنگتن بخواهد به این حملات ادامه دهد؛ بنابراین امروز جمهوری‌اسلامی ایران باید این گزینه را مدنظر داشته باشد که آیا آمادگی لازم را دارد تا در منازعه‌ای در سطح روسیه و آمریکا در سوریه حضور داشته باشد. نکته بعدی این است که روس‌ها نیامده بودند که در سوریه با آمریکا وارد مناقشه شوند بلکه روس‌ها خواهان آن هستند تا به واسطه سوریه، در مسائل دیگر از غرب و آمریکا امتیاز بگیرند.» محبعلی معتقد است که این وضعیت، روس‌ها را با بحران در سوریه مواجه کرده و آنها در یک شرایط جدید قرار گرفته‌اند. او در ادامه گفت: «باید منتظر سفر وزیرخارجه آمریکا به روسیه باشیم و ببینیم که به‌دنبال این سفر چه تحولاتی رخ خواهد داد و پس از آن شرایط جدید سوریه و استراتژی احتمالی ایران را مورد بررسی قرار داد زیرا سیاست‌ها و راهبردهای احتمالی تهران در قبال موضوع سوریه کاملا به سیاست‌های مسکو و نحوه برخوردش با واشنگتن بستگی دارد.»
این در شرایطی است که از ابتدای ورود مسکو به بحران سوریه، بسیاری از کارشناسان روی این مساله تاکید داشتند که روسیه برای امتیاز گرفتن از غرب به این بحران ورود پیدا کرد و همچنین هشدار دادند که ایران نباید در مساله سوریه، تخم‌مرغ‌هایش را تماما در سبد روسیه قرار دهد و به این کشور تکیه کند زیرا در نهایت اگر روسیه پوتین در دوراهی‌ای قرار بگیرد که یک‌سوی آن «بودن یا نبودن اسد در قدرت» مطرح باشد و سوی دیگر «توافق با آمریکا بر سر تحریم‌های روسیه و مساله اوکراین»، بدون شک مسکو گزینه دوم را انتخاب خواهد کرد.
تک‌روی روس‌ها در سوریه دشوار است
عبدالرسول دیوسالار، پژوهشگر مركز تحقيقات استراتژيك خاورميانه درباره واکنش روسیه به حمله نظامی آمریکا به سوریه با اشاره به اینکه منافع بلندمدت روسيه با آمريكا در تعارض جدي است، تاکید کرد: «دستيابي به مصالحه ميان دو كشور نيازمند يك توافق استراتژيك و تقسيم كار امنيتي فراتر از سوريه است، بنابراین اينكه دو كشور به تنهایی بر سر سوريه به توافق برسند بعيد به‌نظر مي‌رسد.» او در ادامه به موقعیت ایران در سوریه اشاره کرد و افزود: «امروز ايران ابزارهاي كنترلي خود را در سوريه به‌خوبي حفظ كرده است و اين مساله، تك‌روي براي روسيه را دشوار مي‌كند.» دیوسالار همچنین معتقد است که از اين زاويه حمله محدود آمريكا نه‌تنها تغييري استراتژيك در بازي ايجاد نمي‌كند بلكه، احتمال افزايش دوباره فعاليت روسيه در آن منطقه و حمايت جدي از اسد را بيشتر مي‌کند.
لزوم یارگیری ایران
اما علی خرم، دیپلمات پیشین کشورمان بر این باور است که با تصمیمات فعلی دولت ترامپ، شرایط برای ایران دشوار خواهد شد زیرا دولت اوباما با توجه به واقعیت‌های صحنه تصمیم‌گیری می‌کرد، در حالی که ترامپ می‌خواهد ناکامی‌هایش در داخل آمریکا را در عرصه سیاست خارجی جبران کند. خرم این موضع ترامپ را خطرناک توصیف کرد و گفت که اکنون باید منتظر واکنش مسکو به اقدامات آمریکا باشیم. به گفته این کارشناس روسیه اقدام خاصی در قبال حمله موشک‌های آمریکایی به سوریه انجام نداد و همین مساله، صحنه میدانی سوریه را با چالش‌های جدید مواجه خواهد کرد. این دیپلمات ایرانی معتقد است که شرایط ایران نیز تاحدودی به تصمیمات روسیه وابسته است. او همچنین ادامه داد: «در این رابطه دیپلماسی می‌تواند بسیار کارساز باشد یعنی اگر سیاست خارجی ایران مانند زمان مذاکرات هسته‌ای بسیار فعال باشد و ایران بتواند یارگیری‌هایی انجام دهد، بدون شک در ادامه تهران می‌تواند گام‌های مهمی در مهار تهاجم آمریکا به سوریه بردارد.»
