روابط ایران و روسیه متشنج می شود؟/ فراهانی: ایران و روسیه وارد دوران پساداعش شده اند

در این باره با ابراهیم فراهانی کارشناس مسائل خاورمیانه گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

 

به نظرتان دلیل اینکه در حال حاضر مقامات روسی از خارج شدن نیروهای خارجی از سوریه حرف میزنند چیست؟ معادلات میدانی در این بحران به شکلی است که روسیه میخواهد دست برتر را حتی در مقابل ایران داشته باشد؟

 

درمورد روسیه و ایران وارد دوران پساداعش شده ایم. یعنی هیمنه داعش در سوریه و عراق از بین رفته و باعث می شود دلایلی که باعث همکاری و هماهنگی بین کشورها برای مبارزه با داعش بود در دوران پساداعش کنار گذاشته شود. درواقع همان اشتراکات که مبارزه با داعش باشد و افتراقات و اختلافاتی که وجود داشته سر باز کند. در بلوک آستانه  که بین سه کشور شکل گرفت؛ یعنی ایران، روسیه و ترکیه معضلی که میان این بلوک بود اختلافات شدید و ریشه ای در اهداف این سه کشور بود. در مورد ایران و روسیه تنها اشتراکی که میان این دو کشور وجود داشت، حفظ اسد و تمامیت ارضی سوریه بود. اما با حمله ترکیه به عفرین و اشغال این منطقه نشان داد که روسیه حاضر است که حتی تمامیت ارضی سوریه را هم در مناسبات دیگری و در میدان های دیگر سیاسی کنار بگذارد و با ترکیه همکاری کند. یعنی چراغ سبز روسیه باعث شد که عفرین توسط ترکیه اشغال شود. دومین هدفی که ایران با روسیه هماهنگ بودند، حفظ دولت اسد در دمشق و افزایش تصرفات بود که این هم به نتیجه رسید. این به نتیجه رسیدن به گونه ای بود که از 15 تا 20 درصد خاک سوریه که در 2015 در دست اسد بود بعد از سه سال به بالای 60 درصد رسیده و الان دمشق طور کامل از غوطه شرقی و مناطق اطراف دمشق آزاد شده است. دولت اسد الان بیشتر روی روسیه به عنوان یک قدرت فرامنطقه ای بیشتر حساب باز می کند. در سفری که اسد به روسیه (سوچی) داشت همین امر اعلام شد و یک مرحله دیگر به اهداف روسیه نزدیکتر شد. 

ولی اختلاف بین روسیه و ایران در زمین سوریه یک مسئله است. ایران به دنبال حفظ محور مقاومت بود. از ابتدای 2012 که بحران جنگ داخلی سوریه پیش آمد و در 2015 روسیه به کمک ایران آمد و توانستند هیمنه داعش را از بین ببرند. از این مرحله به بعد، حفظ محور مقاومت با آن ظرفیتی که ایران انتظار دارد، مطمئنا روسیه مخالفت می کند. اولا در تبادل ظرفیتی که می خواهد این محور مقاومت از تهران به سمت جنوب لبنان برود را به نظر می رسد که روسیه می خواهد مدیریت کند. این اولین مسئله است که این تجهیزات نظامی و کمک هایی که ایران می خواهد به حزب الله لبنان و حماس انجام دهد چون عضو و انتهای محور مقاومت هستند، به نظر می رسد که تحت مدیریت روسیه قرار گرفته است. دومین مسئله که از همه مهمتر است و روسیه اجازه نمی دهد شکل گیرد، اینکه ایران به دنبال احداث پایگاه نظامی در نزدیکی مرز اسرائیل در بلندی های جولان یا هر جای سوریه است که با اهداف روسیه کاملا متفاوت است. همانطور که می دانید نتانیاهو بیشتر از آنچه با ترامپ دیدار کند با پوتین دیدار می کند و دیدارهای رو در رو دارد و به مسکو سفر می کند و اهدافشان را با هم در زمین سوریه به نوعی هماهنگ می کنند.

 

این روند در صحنه میدانی هم دیده می شود؟

 الان در حملاتی که به نیروهای ایرانی، حزب الله و اسد می شود، کاملا با اجازه و هماهنگی روسیه انجام می گیرد. و این نشان می دهد که روسیه از اینجا به بعد مدیریت ایران را در دست گرفته است. دلیل اصلی سیاست روسیه، سیاست چندگانگی و چند بازی کردن در زمین سوریه است. الان با عربستان در فریز نفتی که همکاری می کردند و تا پایان سال 2018 این فریز نفتی باید ادامه می یافت با هشداری که ترامپ به عربستان داده تولیدشان را بالا می برند. همچنین بعد از برجام اگر فروش نفت ایران متوقف شد روسیه و عربستان مطمئنا ظرفیت این را دارند چون دو تولیدکننده بزرگ بالای 10 میلیون بشکه نفت هستند و جایگزین ایران می شوند. این اختلافات به نظر می رسد که روسیه وقتی در زمین سوریه با بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای هست، معاملاتش را با کارت سوریه می تواند انجام دهد و متضرر اصلی ایران است. 

 

روسها این روند را برای ایجاد نزدیکی با اسرائیل انجام میدهند و از ضعیف شدن ایران استقبال میکنند؟

اسرائیل به دنبال ضعیف کردن ایران نیست. بلکه به دنبال مدیریت ایران است و این مدیریت را در زمین های مختلف انجام می دهد. مثلا حفظ امنیت اسرائیل جزو وظایف نظام بین الملل و همه اعضای نظام بین الملل است. الان نزدیک به یک سوم جمعیت اسرائیل از روس تبارها هستند. قریب به یک پنجم کابینه اسرائیل هم روس تبار هستند. یعنی این نزدیکی اسرائیل به روسیه حتی بیشتر از آمریکا از نظر ریشه ای است. درست است که کمکهای آمریکا بیشتر است اما نزدیکی اسرائیل و روسیه خیلی ریشه دار تر از قضیه امریکاست. حتی قبل از آمریکا، روسیه اصلا در سازمان ملل اسرائیل را به رسمیت شناخت. پس به دنبال تضعیف نیست و به دنبال مدیریت کردن ایران است.