پورعلی:هنوز هم می توان وضعیت بحرانی آب ایران را سامان داد
تاریخ انتشار
يکشنبه ۱۷ تير ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۵۱
در حوزه مدیریت آب در نیم قرن گذشته مدیران بسیار بد عمل کردند.به نظر شما برای بحران آب با توجه به خشکسالی امسال دستورالعملی وجود دارد؟
همانطور که می دانید برداشت بیش از حد آبهای سطحی و زیرزمینی، توام با خشک سالی های مداوم، باعث کاهش سطح آبهای زیرزمینی و در نتیجه خشک شدن رودخانه ها ، دریاچه ها و تالاب ها شده است. علاوه بر تغییرات اقلیمی، عدم استفاده صحیح از علم نوین و بی توجهی مسئولین به تذکرات متخصصین باعث تشدید وخامت بحران آب شده است. متاسفانه عدم برنامه ریزی صحیح در مورد مدیریت آب در کشور، همچنین باعث تشدید این بحران شده که عواقب زیانبار آن در تمامی منطق کشور مشاهده میشود و به تدریج اثرات این مشکل حیاتی رو به افزایش است. همانطور که قبلا اشاره کردم، شکست در برنامه ریزی، خود برنامه ریزی ای است برای شکست. یکی از نمونه های بارز این مثال اجرای پروژه سد گتوند است. مسئولین وزارت نیرو، با برنامه ریزی صحیح و علمی به سادگی می توانستند مشخص کنند که در آن منطقه معادن نمک وجود دارد و برپایی سد، کار درستی نیست. اما با بی توجهی به هشدارهای متخصصین امر، این سد ساخته شد و علاوه بر نابود کردن اثار باستانی بختیاری، نابود کردن کشاورزی منطقه و شور کردن آب کارون، اثرات مخرب این اقدام کماکان در امتداد رود کارون درحال گسترش است.
چنانچه بحران آب در اسرع وقت و با قدرت و درایت در سطح کشور مدیریت نشود، تاثیر مخرب آن به زودی آسیبهای سنگین تر و جبران ناپذیری بر تمامی ارکان کشور وارد خواهد کرد. بعضی کارشناسان آب بخاطر وضعیت اسف باری که عدم مدیریت صحیح آ ب در چند دهه اخیربوجود اورده است بسیار نا امید هستند و معتقدند که این وضعیت برگشت ناپذیر است و ما دیگر در ایران آب نداریم. این بدین معناست که ما در چند دهه اخیر زمانی را که برای "پیشگیری و آموزش" داشته ایم ازدست داده ایم و یکباره برای "مقابله" با این بحران بخود امده ایم. یکی از اصول مدیریت کلان مبنی بر اینست که معمولا افراد و یا گروهی که باعث ایجاد یک مشکل شده باشند، خود توانایی حل آن مشکل را ندارند، و برای رفع مشکل باید از افرادی با سطح فکر متفاوت استفاده کرد. با توجه به این اصل، و در پاسخ به سوال شما، دستورالعملی بجز بکارگیری متخصصین آشنا به تغییرات اقلیمی و تکنولوژی به روز آب و هوا، برای برنامه ریزی مقابله با بی آبی به نظر نمی رسد.
برای بحرانی که امسال داریم آیا راهکارهای مدیریت بحرانی وجود دارد یا این که باید آب را از نقاط دیگر منتقل کنند ویا به فکر جیره بندی آب باشند؟
این‌گونه اقدامات، مقطعی و راهکارهای موقتی است که ممکن است با برنامه ریزی های دراز مدت لازم برای مقابله با بحران سازگاری کامل نداشته باشد. برنامه ریزی صحیح دراز مدت نیاز به مطالعات علمی و تصمیم گیری رده بالای مدیریت و همچنین مستلزم وجود یک نظارت مستحکم بر اجرای آن دارد. آنچه که در تصمیم گیری برای راهکارهای موقتی حایض اهمیت است، بکارگیری نظرات متخصصین در علوم مرتبط به این بحران است. برخی مدیران بنا به مقتضای سیاست حاکم در روز تصمیم گیری، ویا برخی دیگر از اولویتهای محدود به موقعیت خاص، از بهره گیری نظر متخصصین غافل مانده و تصمیم اجرایی شدن طرح خود را درمحدوده توانایی شخصی اتخاذ میکنند. اجرای طرح هایی که مبتنی بر نظر شخصی و احتمالا صلاحدید های زود گذر سیاسی است، بخواطرغیر علمی و غیر تخصصی بودن ان، عموما باعث تشدید بحران شده و به ضرر مصالح کل کشور خواهد بود. بطور مثال، اخیرا صحبتهایی در مورد خرید آب کشاورزی از کشورهای همسایه به گوش میرسد که علاوه بر هزینه های هنگفت انتقال که بر دوش مردم میگذارد، بر خلاف استقلال و خود کفایی ملی نیز میباشد.
همانطور که می دانید برداشت بیش از حد آبهای سطحی و زیرزمینی، توام با خشک سالی های مداوم، باعث کاهش سطح آبهای زیرزمینی و در نتیجه خشک شدن رودخانه ها ، دریاچه ها و تالاب ها شده است. علاوه بر تغییرات اقلیمی، عدم استفاده صحیح از علم نوین و بی توجهی مسئولین به تذکرات متخصصین باعث تشدید وخامت بحران آب شده است. متاسفانه عدم برنامه ریزی صحیح در مورد مدیریت آب در کشور، همچنین باعث تشدید این بحران شده که عواقب زیانبار آن در تمامی منطق کشور مشاهده میشود و به تدریج اثرات این مشکل حیاتی رو به افزایش است. همانطور که قبلا اشاره کردم، شکست در برنامه ریزی، خود برنامه ریزی ای است برای شکست. یکی از نمونه های بارز این مثال اجرای پروژه سد گتوند است. مسئولین وزارت نیرو، با برنامه ریزی صحیح و علمی به سادگی می توانستند مشخص کنند که در آن منطقه معادن نمک وجود دارد و برپایی سد، کار درستی نیست. اما با بی توجهی به هشدارهای متخصصین امر، این سد ساخته شد و علاوه بر نابود کردن اثار باستانی بختیاری، نابود کردن کشاورزی منطقه و شور کردن آب کارون، اثرات مخرب این اقدام کماکان در امتداد رود کارون درحال گسترش است.
چنانچه بحران آب در اسرع وقت و با قدرت و درایت در سطح کشور مدیریت نشود، تاثیر مخرب آن به زودی آسیبهای سنگین تر و جبران ناپذیری بر تمامی ارکان کشور وارد خواهد کرد. بعضی کارشناسان آب بخاطر وضعیت اسف باری که عدم مدیریت صحیح آ ب در چند دهه اخیربوجود اورده است بسیار نا امید هستند و معتقدند که این وضعیت برگشت ناپذیر است و ما دیگر در ایران آب نداریم. این بدین معناست که ما در چند دهه اخیر زمانی را که برای "پیشگیری و آموزش" داشته ایم ازدست داده ایم و یکباره برای "مقابله" با این بحران بخود امده ایم. یکی از اصول مدیریت کلان مبنی بر اینست که معمولا افراد و یا گروهی که باعث ایجاد یک مشکل شده باشند، خود توانایی حل آن مشکل را ندارند، و برای رفع مشکل باید از افرادی با سطح فکر متفاوت استفاده کرد. با توجه به این اصل، و در پاسخ به سوال شما، دستورالعملی بجز بکارگیری متخصصین آشنا به تغییرات اقلیمی و تکنولوژی به روز آب و هوا، برای برنامه ریزی مقابله با بی آبی به نظر نمی رسد.
برای بحرانی که امسال داریم آیا راهکارهای مدیریت بحرانی وجود دارد یا این که باید آب را از نقاط دیگر منتقل کنند ویا به فکر جیره بندی آب باشند؟
این‌گونه اقدامات، مقطعی و راهکارهای موقتی است که ممکن است با برنامه ریزی های دراز مدت لازم برای مقابله با بحران سازگاری کامل نداشته باشد. برنامه ریزی صحیح دراز مدت نیاز به مطالعات علمی و تصمیم گیری رده بالای مدیریت و همچنین مستلزم وجود یک نظارت مستحکم بر اجرای آن دارد. آنچه که در تصمیم گیری برای راهکارهای موقتی حایض اهمیت است، بکارگیری نظرات متخصصین در علوم مرتبط به این بحران است. برخی مدیران بنا به مقتضای سیاست حاکم در روز تصمیم گیری، ویا برخی دیگر از اولویتهای محدود به موقعیت خاص، از بهره گیری نظر متخصصین غافل مانده و تصمیم اجرایی شدن طرح خود را درمحدوده توانایی شخصی اتخاذ میکنند. اجرای طرح هایی که مبتنی بر نظر شخصی و احتمالا صلاحدید های زود گذر سیاسی است، بخواطرغیر علمی و غیر تخصصی بودن ان، عموما باعث تشدید بحران شده و به ضرر مصالح کل کشور خواهد بود. بطور مثال، اخیرا صحبتهایی در مورد خرید آب کشاورزی از کشورهای همسایه به گوش میرسد که علاوه بر هزینه های هنگفت انتقال که بر دوش مردم میگذارد، بر خلاف استقلال و خود کفایی ملی نیز میباشد.
