بهشتي پور: عهدنامه مودت میان ایران و آمریکا هنوز معتبر است
تاریخ انتشار
شنبه ۱۰ شهريور ۱۳۹۷ ساعت ۰۹:۲۲
پس از خروج آمریکای ترامپ از برجام ایران هم دست روی دست نگذاشت و در چند محور به مقابله با این موضوع پرداخت. ایران ابتدا وارد یک گفت و گوی جدید با بازیگران باقی مانده در برجام یعنی سه کشور اروپایی و روسیه و چین شد تا تکلیف برجام و آینده آنرا مشخص کنند. سوال اصلی ایران از 4+1 این بود که آیا تمایل دارند برجام ادامه پیدا کند یا در مسیر امریکا هستند. این کشورها باید تضمین‌هایی را به ایران ارائه می دادند تا ایران راضی به ماندن در برجام شود.
از این رو کشورهای باقی مانده در برجام به شکل سفت و سختی خروج امریکا از برجام را محکوم کردند و موضع حمایتی از ایران گرفتند. در همین روال، خبرهایی از تهیه بسته حمایتی اروپا از ایران شکل گرفت که نشان می داد آنها تلاش می کنند مانع کاهش فروش نفت ایران و فلج شدن مبادلات بانکی ایران شوند. ایران نیز موضوع فروش نفت و برگشت پول آن را موضوعی حیاتی برای ادامه برجام تلقی می‌کند.
در محوری دیگر ایران برگزاری جلسه کمیسیون مشترک برجام را برای اندیشیدن در مورد خروج امریکا خواستار شد. کمیسیون مشترک برجام که قبل از خروج امریکا از برجام با حضور همه اعضای امضا کننده و ایران شکل می گرفت این بار بدون امریکا برگزار شد و روشهای مقابله با تحریمهای امریکا علیه ایران بررسی شد. در این جلسه به اعضا هشدار داده شد که امریکا تعهدات خود را نقض کرده است و این موضوع با نقض روح برجام متفاوت بود. حالا دیگر 5+1 یک عضو خود را از دست داده بود.
اما مسیر دیگری که ایران در آن گام نهاد، شکایت به دیوان دادگاه لاهه در راستای نقض پیمان مودت 1955 بین ایران و امریکا بود. ایران موضوع اعمال تحریمهای امریکا علیه ایران را ناقض این پیمان دانسته و شکایت خود را بر این مبنا تنظیم کرد.
این دادگاه در هفته گذشته تشکیل شد و سخنان طرفین شنیده شد. در این دادگاه وکلای دولت جمهوری اسلامی از دیوان بین‌المللی خواستند تا حکم به رفع تحریم‌هایی بدهد که دولت دونالد ترامپ، بعد از خروج این کشور از برجامپ علیه ایران وضع کرده یا خواهد کرد.
گفته می شود این روند شاید زمان‌بر باشد و حکم آن از لحاظ حقوقی دستاورد بزرگی برای ایران تلقی نشود. اما این موضوع چه دستاوردهای سیاسی دارد و آیا می تواند فضای بین المللی را به نفع ایران پیش ببرد؟ در این باره با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می‌گذرانید:
ارزیابی شما از جلسه دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه چگونه بود؟ به نظرتان مسائل مطرح شده می‌تواند باعث انعکاس نظرات ایران و محکومیت آمریکا شود؟
در لاهه یک دادگاه بین المللی داریم که کارش رسیدگی به شکایت های دولتهای عضو سازمان ملل از یکدیگر است. این دادگاه را نباید با دیوان بین المللی که کارش رسیدگی به موضوع های مورد اختلاف دو کشور است و هر دو کشور صلاحیت داوری بین خود را در آن دیوان پذیرفتند اشتباه گرفت. در این دیوان بحث محکومیت نیست صرفا یک داوری بین دو کشور است. اما در دادگاه حکم صادر می شود.
استناد ایران به عهدنامه مودت ایران و آمریکا به این دلیل مهم است که هم آمریکا در جریان شکایت علیه ایران در جریان تسخیر لانه جاسوسی در همین دادگاه به این عهدنامه استناد کرده است. دادگاه لاهه نیز در جریان رسیدگی به شکایت ایران علیه امریکا که به همین عهدنامه استناد شده بود، صلاحیت خود را برای رسیدگی تائید کرده بود. دلیل آخر هم اینکه ایران و آمریکا در زمان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هیچگاه خروج خود را از این عهدنامه رسما اعلام نکردند. بنابراین هنوز به عنوان یک سند حقوقی می تواند مورد استناد قرار گیرد.
از این رو کشورهای باقی مانده در برجام به شکل سفت و سختی خروج امریکا از برجام را محکوم کردند و موضع حمایتی از ایران گرفتند. در همین روال، خبرهایی از تهیه بسته حمایتی اروپا از ایران شکل گرفت که نشان می داد آنها تلاش می کنند مانع کاهش فروش نفت ایران و فلج شدن مبادلات بانکی ایران شوند. ایران نیز موضوع فروش نفت و برگشت پول آن را موضوعی حیاتی برای ادامه برجام تلقی می‌کند.
در محوری دیگر ایران برگزاری جلسه کمیسیون مشترک برجام را برای اندیشیدن در مورد خروج امریکا خواستار شد. کمیسیون مشترک برجام که قبل از خروج امریکا از برجام با حضور همه اعضای امضا کننده و ایران شکل می گرفت این بار بدون امریکا برگزار شد و روشهای مقابله با تحریمهای امریکا علیه ایران بررسی شد. در این جلسه به اعضا هشدار داده شد که امریکا تعهدات خود را نقض کرده است و این موضوع با نقض روح برجام متفاوت بود. حالا دیگر 5+1 یک عضو خود را از دست داده بود.
اما مسیر دیگری که ایران در آن گام نهاد، شکایت به دیوان دادگاه لاهه در راستای نقض پیمان مودت 1955 بین ایران و امریکا بود. ایران موضوع اعمال تحریمهای امریکا علیه ایران را ناقض این پیمان دانسته و شکایت خود را بر این مبنا تنظیم کرد.
این دادگاه در هفته گذشته تشکیل شد و سخنان طرفین شنیده شد. در این دادگاه وکلای دولت جمهوری اسلامی از دیوان بین‌المللی خواستند تا حکم به رفع تحریم‌هایی بدهد که دولت دونالد ترامپ، بعد از خروج این کشور از برجامپ علیه ایران وضع کرده یا خواهد کرد.
گفته می شود این روند شاید زمان‌بر باشد و حکم آن از لحاظ حقوقی دستاورد بزرگی برای ایران تلقی نشود. اما این موضوع چه دستاوردهای سیاسی دارد و آیا می تواند فضای بین المللی را به نفع ایران پیش ببرد؟ در این باره با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می‌گذرانید:
ارزیابی شما از جلسه دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه چگونه بود؟ به نظرتان مسائل مطرح شده می‌تواند باعث انعکاس نظرات ایران و محکومیت آمریکا شود؟
در لاهه یک دادگاه بین المللی داریم که کارش رسیدگی به شکایت های دولتهای عضو سازمان ملل از یکدیگر است. این دادگاه را نباید با دیوان بین المللی که کارش رسیدگی به موضوع های مورد اختلاف دو کشور است و هر دو کشور صلاحیت داوری بین خود را در آن دیوان پذیرفتند اشتباه گرفت. در این دیوان بحث محکومیت نیست صرفا یک داوری بین دو کشور است. اما در دادگاه حکم صادر می شود.
استناد ایران به عهدنامه مودت ایران و آمریکا به این دلیل مهم است که هم آمریکا در جریان شکایت علیه ایران در جریان تسخیر لانه جاسوسی در همین دادگاه به این عهدنامه استناد کرده است. دادگاه لاهه نیز در جریان رسیدگی به شکایت ایران علیه امریکا که به همین عهدنامه استناد شده بود، صلاحیت خود را برای رسیدگی تائید کرده بود. دلیل آخر هم اینکه ایران و آمریکا در زمان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هیچگاه خروج خود را از این عهدنامه رسما اعلام نکردند. بنابراین هنوز به عنوان یک سند حقوقی می تواند مورد استناد قرار گیرد.
