«شاهزاده روم» اختلاف‌برانگیز نیست
محمدیان امسال با انیمیشن بلند داستانی «شاهزاده روم» در بخش غیر رقابتی سی و سومین جشنواره فیلم فجر شرکت دارد که این فیلم سینمایی روایتی تاریخی و مذهبی از زندگی مادر امام زمان (عج) است و پیوستن یک دختر مسیحی به خاندان نبوی و دلدادگی او به امام حسن عسگری (ع) را شرح می دهد.
محمدیان اعتقاد دارد پرداختن به سینمای انیمیشن یک معامله سراسر برد هم در صنعت انیمیشن و هم در سینمای ایران است و در این راستا نگاه به صنعت گران و البته پول‌ساز انیمیشن باید تغییر کند که بخشی از این تغییر در نگاه سینماگر است و بخشی دیگر تغییر در چگونگی حمایت از این صنعت از سوی مراکز دولتی.
کارگردان فیلم انیمیشن «شاهزاده روم» تاکید دارد یکی از فاکتورهای پیشرفت سینمای انیمیشن این است که فیلمساز به جیب دولت نگاه نکند چون تولید اثر با کیفیت تضمین کننده بازگشت سرمایه از گیشه خواهد بود.
به مناسبت اکران این اثر در کاخ جشنواره با هادی محمدیان گپی زده‌ایم که می‌خوانید:
* در آغاز کمی درباره ساخت فیلم انیمیشن «شاهزاده روم» با موضوع تاریخی و مذهبی بگویید.
- یکی از ویژگی های سینمای ایران که عامل تمایز با سینمای دنیا نیز هست، عنصر قصه است. به این معنا که منابع غنی از داستان های کهن و معاصر در ادبیات ایران وجود دارد که هنوز دست نخورده باقی مانده است و این موقعیت ممتاز، عامل برتری و تمایز سینمای ایران با دنیا است. از همین رو در میان این منابع غنی بخش مغفول مانده ای به نام داستان های جذاب و دراماتیک تاریخی و مذهبی داریم که کمتر موقعیت مطرح شدن داشته اند که یکی از آن داستان ها روایت تاریخی و مذهبی از زندگی مادر امام زمان (عج) و چگونگی پیوستن به خاندان نبوی و شرح دلدادگی یک دختر مسیحی به امام حسن عسگری (ع)است.
* نکته حائز اهمیت در ساخت این انیمیشن انتخاب سوژه توسط شما به عنوان کارگردان اثر است چراکه داستان چگونگی پیوستن شاهزاده روم به خاندان نبوی از جمله داستان هایی است که کمتر شنیده شده است. چرا سراغ چنین داستانی رفتید؟
- در آغاز ذکر یک نکته ضروری است، در مرحله تحقیق و پژوهش تنها از منابع اسلامی بهره نبردیم بلکه داستان برگرفته از واقعه‌ای تاریخی است که وجود داشته و قابل انکار نبوده و نیست.
در پاسخ به بخش دوم از سؤال و بیان دلایل رفتن به سراغ این داستان باید متذکر شوم که برای من به عنوان کارگردانی که فیلم های کوتاه و سریال های انیمیشن ساخته ام، قصه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به تبع داستان، زندگی ملیکا شاهزاده روم و پیوستن به خاندان نبوی از جذابیت های ویژه ای برخوردار بوده است. به این معنا که علاوه بر جذابیت، یکی از رمانتیک ترین و عاشقانه ترین داستان های تاریخی و مذهبی است. بنابراین ویژگی درام این داستان و همچنین قصه گو بودن و داستان پرفراز و نشیب زندگی شاهزاده روم فی نفسه جذاب است و داستان برای کسانی که با فضاهای مذهبی ارتباط برقرار نمی کنند نیز جذاب است.
* خوب است که شما به این داستان عاشقانه مذهبی و تاریخی پرداختید، البته ما ماجرای عشق حضرت خدیجه(س) به حضرت محمد (ص) را هم در تاریخ داریم که نمی توان آن را نادیده گرفت.
- بله، داستان دلدادگی حضرت خدیجه (س) به حضرت محمد (ص) را نمی توان نادیده گرفت منتها جنس عشق و دوست داشتن در این 2 ماجرا متفاوت است. به این معنا که داستان عشق حضرت خدیجه (س) به حضرت رسول الله از جنس گذشت و ایثار است. در روایات خوانده ایم که حضرت خدیجه (س) از زندگی خود گذشت تا به حضرت برسد اما در ماجرای بانو ملیکا که پس از ازدواج با امام حسن عسگری (ع) نام نرجس را انتخاب کرد؛ علاوه بر گذشت، نوعی ماجراجویی هم دیده می شد و از این جهت شاید این داستان جذاب تر باشد.
* تجربه نشان داده هر زمان که داستان های تاریخی و مذهبی از این دست ساخته می شوند اختلاف هایی بین شیعه و سنی ایجاد می‌شود، حال اینکه در این داستان علاوه بر اختلاف نظرهای احتمالی بین شیعه و سنی، ممکن است با نقطه نظرهای مخالف از سوی مسیحیان نیز مواجه شوید. با این اوصاف به عرضه بین المللی این انیمیشن فکر کردید؟
- واقعیت این است که سعی کردیم حرف نادرست نزنیم و در همه مراحل بر اساس مستندات تاریخی پیش رفتیم و سعی کردیم نگاه صحیحی به دین مسیحیت داشته باشیم. درباره اختلاف بین شیعه و سنی هم باید بگویم که اعتقاد به موعود یک بحث مورد اعتقاد در همه ادیان است و انتظار برای منجی نزد اهل تسنن نیز وجود دارد. با این اوصاف فکر می کنم در خارج از ایران مخاطب بیشتری داشته باشد چون داستان از نگاه مسیحیت و استنادات انجیل آغاز می شود.
* یکی از مسائل مطرح در ساخت فیلم های تاریخی و مذهبی بهره بردن از مشاوران مذهبی است و دغدغه سازمان سینمایی هم توجه درست فیلمساز به این بخش است، تا جائیکه رئیس سازمان سینمایی اعلام کرد که حاضر است مشاوران مذهبی دراختیار پروژه‌ها قرار دهد. با توجه به این حساسیت، وضعیت حضور مشاور در ساخت انیمیشن «شاهزاده روم» چگونه بود؟
- قبل از نگارش فیلمنامه تحقیقات این فیلم سینمایی به پایان رسیده بود و مجموع منابع اسلامی را جمع آوری کرده بودیم و در حوزه تحقیق روی مسیحیت از انجیل متی استفاده کردیم. ضمن اینکه متخصصان مسلط به مباحث ادیان در این پروژه ما را همراهی کردند.
* آیا اسقف و یا کشیشان را مورد مشورت قرار دادید؟
- خیر، مشاور مذهبی از دین مسیح در پروژه نداشتیم.
*چرا با مذهبیون دین مسیحیت مشاوره نکردید؟
- چون به نظر می آید این داستان، کمتر شنیده شده است.
* فکر نمی کنید که اگر مشاوره می گرفتید به روند ساخت فیلم کمک بیشتری می کرد؟
- قطعا کمک می کرد اما فکر نمی کردیم این داستان از چنین ابعاد گسترده ای برخوردار باشد به همین دلیل از مذهبیون مسیحی مشاوره نگرفتیم.
* در شرایط فعلی که فیلم ساخته شده برنامه ای برایی دعوت از کشیشان مسیحی دارید تا «شاهزاده روم» را ببینند؟
- حتما چنین برنامه ای داریم اما نکته حائز اهمیت این است که در فیلم حرفی بیان نشده که خلاف واقعیت باشد. در نگاه کلی هم دین اسلام و مسیحیت همواره کنار هم بوده اند و امام زمان (عج) فرزند مادری است که از مسیحیت آمده است و این موضوع نقطه مشترک بین ادیان است. در نهایت معتقدم فیلم «شاهزاده روم» فیلم نجیبی است و امیداوارم اتفاق های خوبی برای این فیلم در جشنواره سی و سوم بیافتد. منظورم از دیده شدن هورا کشیدن برای فیلم نیست بلکه امیدوارم با نمایش فیلم هایی چون «شاهزاده روم» و «مبارک» در این دوره از جشنواره مسیر برای سینمای انیمیشن و داوری جداگانه آن در ویترین سینمای ایران باز شود. بنابراین صرف دیده شدن این فیلم برای من مهم نیست. چراکه سینمای ایران در حال رشد است و باید به آن اهمیت ویژه نشان داد. به اعتقاد من باید دست هنر انیمیشن به عنوان یک صنعت نوپا در ایران را گرفت.
* منظور از حمایت ویژه از این هنر و صنعت چیست؟
- مقصود از حمایت، اختصاص بودجه های دولتی نیست چون من به شخصه اعتقاد ندارم با پول زیاد می توان فیلم خوب ساخت چراکه کیفیت حرف اول در سینما را می زند و اگر کیفیت در ساخت یک فیلم انیمیشن بالا باشد قطعا در گیشه مشتری دارد و اگر چنین نشد قطعا کار ایراد دارد. ضمن اینکه برای ساخت یک فیلم نباید دست در جیب دولت کرد و پول سینما باید از گیشه درآید. از همین رو برای من مهم است که اگر فیلم 100 میلیون می فروشد همه این عدد و رقم باید از گیشه تامین شود.
* با این اوصاف برای ساخت این فیلم سینمایی از هیچ نهاد و سازمانی پول دریافت نکردید.
- خیر به هیچ عنوان از هیچ ارگان و نهادی پول دریافت نکردیم. این در حالی است که اگر سراغ هر نهاد و ارگانی می رفتیم قطعا پاسخ منفی نمی شنیدم اما این کار را نکردیم. تنها دلخوشی ما این بود که برای دل و نیت خودمان کار کردیم و اگر در جشنواره فیلم فجر دیده نشود و در گیشه هم با اقبال مواجه نشود و یا هر اتفاق دیگری برای فیلم بیافتد؛ قطعا ناراحت نمی شویم چراکه این فیلم را برای رضای امام زمان (عج) ساخته ایم.
* گذشته از نیت قلبی که داشتید، نکته مهم در توجه به این هنر و صنعت، فعالیت گسترده توسط صاحبان فن در این حرفه است.
- دقیقا. تجربه سال‌ها فعالیت در عرصه انیمیشن نگرانم کرده و تصور این است که این هنر و صنعت مانند کشتی در حال غرق شدن است. البته در چندسال اخیر صنعت انیمیشن تکانی به خود داده و آینده روشنی را می توان برای آن متصور شد به شرطی که در مسیر رشد و اعتلای سینمای ایران، از فیلم های انیمیشن به روز و با کیفیت غافل نشویم. چراکه من فکر می کنم اعتلای بخش انیمیشن یک معامله سراسر برد هم برای صنعت انیمیشن و هم برای سینمای ایران است و در این راستا نگاه به صنعت گران و البته پول‌ساز انیمیشن باید تغییر کند که بخشی از این تغییر در نگاه سینماگر است و بخشی دیگر در تغییر در چگونگی حمایت از این صنعت از سوی مراکز دولتی نهفته است.
* آیا تغییر نگاه نسبت به هنر و صنعت انیمیشن اتفاق افتاده است؟
- تلاش برای تغییر نگاه به تولید انیمیشن های وطنی صورت گرفته است و خوشبختانه اعتماد برگشته است. زمانی که علیرضا رضاداد دبیر سی و سومین جشنواره فیلم فجر انیمیشن «شاهزاده روم» را دید از ساخته شدن این فیلم ابراز خوشحالی کرد و در همان زمان هم اعلام آمادگی برای هرگونه همکاری برای نمایش این فیلم در جشنواره را کرد.
* البته این حضور منوط به بخش غیر رقابتی شد.
- هیات انتخاب جشنواره سی و سوم معتقد بودند اگر این فیلم در چرخه رقابت حاضر شود هم به کار لطمه می زند و هم در چرخه درست رقابت قرار نمی گیرد. استدلال هیات انتخاب درست بود چراکه رقابت سینمای رئال و داستان‌گو اساسا با سینمای انیمشین متفاوت است و در چرخه رقابت قرار گرفتن را نوعی تبعیض می دانستند و خوب منطقی است.
* متمایز کردن این 2 انیمیشن از نگاه داوران اتفاق خوبی از جهت تبلیغ برای «شاهزاده روم» و «مبارک» بود.
- بله همینطور است و اگر این روند ادامه پیدا کند می توان در سال‌های آینده در کنار بخش رقابتی «سودای سیمرغ»، «نگاه نو» و «سینما حقیقت» شاهد حضور بخش رقابتی پویانمایی باشیم و اگر در چرخه رقابت بیافتد نمونه عینی و بیرونی پیدا می کند و بنابراین برای رشد و اعتلای سینمای انیمیشن باید در رقابت در سینمای انیمیشن بازنگری شود.
* برای حضور این بخش از سینمای ایران در چرخه رقابت، باید تولید وجود داشته باشد اما این تولید در حال حاضر در سینمای انیمیشن وجود ندارد.
- هزینه تولید فیلم انیمیشن بالا است. همچنین تامین مشکلات سخت افزاری نیز بحث دیگری است به همین دلیل کمتر تهیه کننده ای وارد حیطه تولید فیلم انیمیشن می شود.
* در پایان باید این نکته را یادآور شد که جدا از بحث سخت افزاری، سینمای ایران توان مالی برای تولید آثار متعدد ندارد. این در حالی است که رقابت در تعدد آثار تعریف می‌شود.
- قطعا نمی توان رقابتی که در سینمای داستانی اتفاق می افتد در سینمای انیمیشن شاهد بود اما می توان با تولید سالی 5 فیلم انیمیشن هر دو سال یکبار جای پای انیمیشن را در جشنواره محکم کرد.
