فلسفه روزه از دو دیدگاه عقلی و عشقی

واحد بکرایی با اشاره به این‌که «روزه عملی عبادی است که در کنار دیگر اعمال عبادی و فروع دین قرار می‌گیرد» اظهار کرد: به تعبیر آیه ۱۸۳ سوره بقره قرآن کریم «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید روزه بر شما مقرر شده است، همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شده بود، باشد که پرهیزگاری کنید.

وی افزود: تا به امروز اکثر صاحب نظران اسلامی سعی داشته‌اند فلسفه و بنیان روزه را با نگاه عقلانی بیان کنند و شاید به همین خاطر است که در جواب فلسفه روزه، همیشه خواص پزشکی و درک کردن فقرا را عنوان کرده‌اند.

بکرایی عنوان کرد: همچنین می‌توان روزه را به عنوان یک نوع نیایش با نگاه عشقی یا همان عشق عرفانی توجیه کرد چرا که اگر بنا، بر این باشد که هر نوع گره دینی را با چنگال تیز عقل باز کنیم، عقل همیشه جوابگو نخواهد بود.

وی بیان کرد: شاید در همین مسأله انسان تیزبین مضرات و معایب جسمانی روزه را از نظر پزشکی بیان کند و یا اینکه بگوید که فقر یک مسأله نسبی است و هر کسی در یک مرتبه‌ای نسبت به بالاتر از خود فقیر و نسبت به پایین‌تر از خود ثروتمند است؛ اینجاست که فلسفه عقلانی روزه جوابگو نخواهد بود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: شاید زیباترین توجیه عاشقانه روزه در این است که روزه امتثال تمام و کامل عاشق در مقابل معشوق است همانطور که خداوند می‌فرماید: «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِه» با نگاه عاشقانه یعنی "روزه برای من است و من پاداشش می‌شوم"؛ برخلاف نگاه عقلی که ترجمه اینگونه خواهد شد که "روزه برای من است و من پاداشش می‌دهم".

وی عنوان کرد: میان هر دو ترجمه و هر دو دیدگاه(عقل و عشق) فرسنگ‌ها فاصله است، روزه از نگاه یک عارف یا یک عاشق به معبود همچون مولانا این گونه توصیف خواهد شد:

این دهان بستی دهانی باز شد تا خورنده‌ی لقمه‌ها راز شد

لب فروبند از طعام و از شراب سوی خوان آسمانی کن شتاب

گر تو این انبان ز نان خالی کنی پر ز گوهرهای اجلالی کنی

طفل جان از شیر شیطان باز کن بعد از آنش با ملک انباز کن

چندخوردی چرب و شیرین از طعام امتحان‌کن چند روزی درصیام

چند شب‌ها خواب را گشتی اسیر یک شبی بیدارشو دولت بگیر

بکرایی بیان کرد: آری به فراخور جامعه امروزی و استرس‌ها و فشارهای کاری و روانی، بدیهی است که واضح‌ترین محاسن روزه برای انسان‌ها همان بالا رفتن آستانه تحمل انسان است.

وی یادآور شد: روزه کرنش در گرمای تابستان و به تناسب شرایط جغرافیایی در طولانی‌ترین روزهای سال می‌تواند باعث بالا رفتن آستانه صبر و تحمل شود و هر چند آن هم باز یک نگاه عقلی است نه عشقی.