اگر قرض‌الحسنه خوب است، چرا بانک‌ها خود چنین نمی‌کنند؟
تاریخ انتشار
پنجشنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۳ ساعت ۰۹:۰۴
پرسشی که همواره در گوشه ذهن بسیاری از مردم جا دارد این است که بانک‌ها با سپرده‌گذاری‌هایی که در قالب قرض‌الحسنه توسط مردم پس‌انداز می‌شود چه می‌کند؟ مگر این سپرده‌ها برای پرداخت وام و تسهیلات به همان مردم نیست، پس چرا دریافت اینگونه تسهیلات بسیار سخت و در برخی واقع نیز غیرممکن به نظر می‌رسد؟ چرا بانک‌ها تاکنون حاضر نشده‌ند تا میزان سپرده‌گذاری‌های قرض‌الحسنه را اعلام نمایند و بگویند چه مقدار از این پول‌ها را به صورت وام در اختیار مردم قرار داده‌اند؟ به راستی سرنوشت این منبع عظیم مالی چه می‌شود؟
می‌دانیم که حساب سپرده قرض‌الحسنه پس‌انداز به حسابي اطلاق مي‌شود كه صاحب آن به قصد تعاون عمومي و كمك به نيازمندان و برخورداري از پاداش و اجر معنوي و برخورداري از انواع خدمات بانكي نزد بانك افتتاح مي‌نمايد. به موجودي اين حساب‌ها هيچگونه سودي تعلق نمي‌گيرد، ليكن صاحبان حساب‌ها مي‌توانند از هزاران جايزه ارزنده قرعه‌كشي اين حساب ها بهره‌مند شوند.
وام‌های قرض‌الحسنه نیز یکی از پردرخواست‌ترین تسهیلات بانکی است و تمامی بانک‌های کشور موظفند بخشی از منابع خود را در هر سال به پرداخت این نوع از تسهیلات اختصاص دهند. با توجه به وضعیت رکود تورمی چند سال اخیر نیز در طول این سال تقاضا برای دریافت انواع این تسهیلات افزایش یافته است و عمده متقاضیان وام قرض‌الحسنه را نیز قشرهای فقیر و متوسط جامعه و همچنین جوانانی که در آستانه ازدواج قرار دارند، تشکیل می‌دهد.
بانک‌های خصوصی و دولتی از گذشته تاکنون با تبلیغات گسترده و جذاب مردم را تشویق نموده‌اند تا دست به گشایش حساب‌های قرض‌الحسنه و یا افزایش موجودی‌هایشان در این حساب‌ها کنند و در ازای آن در قرعه‌کشی جایزه‌های بعضا بزرگ این بانک‌ها شرکت داده شوند. طبیعی است که این تبلیغات رنگارنگ و جایزه‌های زیباتر و بزرگ‌تر آن‌ها هر بیننده‌ای را مجاب می‌کند تا برای یک بار هم شده به اصطلاح شانس خود را بیازماید و سپرده قرض‌الحسنه باز کند.
سپرده‌ای که همانگونه که از اسمش پیداست در ابتدای امر تنها با نیت خیر در اختیار بانک‌ها قرار می‌گرفت تا از طریق آن‌ها به افراد نیازمند تسهیلات پرداخت شود آن هم تسهیلاتی با کمترین میزان سود بانکی.
در حقیقت این سپرده‌گذاری‌های مردمی زمانی به نام قرض‌الحسنه انجام می‌گیرد که در عمل از سود بانکی بهره‌مند نباشد و بانک‌ها نیز منابع زیادی از سرمایه‌های مردمی را بدون هیچگونه دغدغه‌ای برای تامین سود این سپرده‌ها در اختیار گیرند.
در قانون بانكداري اسلامی و بدون ربا نیز به قرض‌الحسنه توجه خاصي شده است و اصولا از اين قرارداد در تجهيز و تخصيص منابع استفاده می‌شود. در طرف تجهيز منابع، سپرده‌هاي پس‌انداز و سپرده‌هاي جاري قرار دارند که بر اساس قرارداد قرض‌الحسنه طراحي می‌شوند.
در اين چارچوب، سپرده‌گذاران در قالب قرارداد قرض بدون بهره، مالكيت سرمایه‌های نقدی خود را به بانك منتقل مي‌نمایند و تا مدتي كه اين وجوه در بانك قرار دارد، مالكيت آن‌ها نيز در اختيار بانك است اما سپرده‌گذاران هر زمانی که بخواهند می‌توانند وجوه خود را دریافت کنند.
منبع: گزارش‌هاي اقتصادي و ترازنامه‌هاي بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران در سال‌هاي گوناگون
این جدول نشان‌دهنده این موضوع است که در بيست و چهار سال گذشته، سپرده‌هاي ديداري، سپرده‌هاي قرض‌الحسنه، سپرده‌هاي سرمايه‌گذاري و ساير سپرده‌ها به طور ميانگين 36، 9.7، 49 و 5.6 درصد از كل سپرده‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. اين بدين معناست كه كمتر از نيمي از سپرده‌هاي بانكي، براي بانك تعهدزا است و بانك مجبور می‌باشد در برابر دريافت آن‌ها، به صاحبان حساب سود پرداخت كند و در واقع، بيش از 51 درصد از سپرده‌هاي بانكي به صورت مجاني در اختيار نظام بانكي قرار دارد.
اين نكته براي نظام بانكي از جنبه‌هاي مختلف مي‌تواند بسيار حياتي و تعيين‌كننده باشد، چرا که نظام بانكي قادر است در ميدان رقابت، به طور ناخودآگاه چندين گام از ديگران جلوتر است.
هر چند تاکنون آمار دقیقی از میزان این سپرده‌ها و همچنین محل صرف شدن آن‌ها از سوی بانک‌ها و موسسات مالی ارائه نشده است و مشخص نیست چه میزان از این منابع تاکنون به دست همین مردم خیر در قالب وام و تسهیلات قرار گرفته است، اما با یک مراجعه ساده به این بانک‌ها برای دریافت وام آن هم در زمانی که نیاز مبرم ایجاب می‌کند، می‌توان به پاسخ این سوال دست یافت که عملا سهم مردم از منابع حاصل ازسپرده‌های قرض‌الحسنه اندک است. عملی که به وضوح بر خلاف قوانین و آیین‌نامه‌های بانک مرکزی می‌باشد.
حتی در حال حاضر وام ازدواج نیز به صورت کامل و تام قرض‌الحسنه نمی‌باشد و تنها عده معدودی موفق به دریافت بدون مشکل این تسهیلات می‌شوند. در بیشتر بانک های کشور در موارد خاص همچون تسهيلات قرض الحسنه برای ازدواج و تهيه جهیزيه، تامين و تعمير مسكن، تامين هزينه درمان بيماري و یا رفع احتياجات ضروري تبلیغات و اطلاع‌رسانی‌های دقیقی وجود دارد، اما زمانی که به این وام‌ها نیازمند می‌شود و افراد در کمال خوش‌بینی به بانک مورد نظر مراجعه می‌نمایند، متوجه می‌شوند دریافت اینگونه وام‌ها چیزی شبیه یک رویا است. به راستی اگر قرض‌الحسنه خوب است، چرا بانک‌ها خود چنین نمی‌کنند.
مرجع : پارسینه
