اگر آیت الله سیستانی نبود عراق تجزیه می شد

حضور نظامیان ترکیه در خاک عراق، برگزاری مراسم میلیونی اربعین، تشکیل اقالیم در عراق، دنبال کردن تجزیه عراق از سوی برخی دولتمردان آمریکایی، تعریف بغداد از نظم امنیتی خلیج فارس، تشکیل مرکز اطلاعاتی با مشارکت ایران، روسیه، سوریه و عراق و نوع نگاه بغداد به روابط و سیاست خارجی منطقه ای و فرامنطقه ای از جمله موضوعاتی هستند که در گفتگو با «راجح الموسوی» سفیر عراق در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. مشروح این گفتگو در ادامه از نظر می گذرد.

*دلایل حضور نظامیان ترکیه در اطراف موصل چیست؟ آنکارا اعلام کرده است حضور نیروهای ترکیه با مجوز دولت مرکزی صورت گرفته است آیا این ادعا صحت دارد؟

همانطور که می دانید منطقه شاهد رویدادهای تاسف برانگیزی است و کشورهای جهان به طور عموم در سطح امنیتی، سیاسی یا اقتصادی با حوادث دردناکی مواجه هستند. متاسفانه توجه واقعی برای حل و فصل مشکلات و آنچه که جامعه جهانی با آن مواجه است وجود ندارد. ما نیز بخشی از این جامعه هستیم و از آن تاثیر می پذیریم. متاسف هستیم که میان عراق و ترکیه دو کشور مسلمان در این سطح اختلاف وجود دارد. ترکیه کشور همسایه و دوست عراق است همانطور که ایران نیز دوست عراق محسوب می شود.

هنگامی که از روابط ایران و عراق سخن می گوییم به معنای واقعی احساس خوشحالی و افتخار می کنیم. تا به امروز نشنیده ایم نیروهای ایرانی وارد اراضی عراق شده یا تمایل به ورود داشته باشند بلکه بالعکس ایران مستشاران خود را برای کمک به برادران عراقی به این کشور اعزام می کند. ما امیدوار بودیم همسایه مان ترکیه نیز اینگونه باشد و روابط قوی با عراق و ایران و تمامی کشورهای منطقه داشته باشد. همه ما در حال حاضر در یک منطقه زندگی می کنیم و منافع واحد میان ایران و عراق وجود دارد. آنچه در کشورهای همسایه رخ می دهد بر ما تاثیرگذار است. از ابتدای بحران سوریه طی ۵ سال گذشته تاکنون ما همواره تاکید کرده ایم که گفتگو تنها راه حل بحران سوریه است و این در حالی است که بسیاری از کشورهای بزرگ با این امر مخالفت کردند و از [برخی] گروه ها در سوریه حمایت کردند و ما با آن مخالفت کردیم. اکنون پس از گذشت ۵ سال جامعه جهانی درک کرد آنچه که عراق و ایران نسبت به آن هشدار می دادند و اعلام می کردند خطر، کشورهای دیگر را نیز فرا می گیرد اکنون عملی شده است و جامعه جهانی در حال حاضر برای مقابله با خطر تروریسم چه تحت عنوان داعش، القاعده یا هر گروه تروریستی دیگری به تکاپو افتاده است.

پس از آنکه نیروهای عراقی در مقابله با داعش دستاورد بسیاری کسب کردند و ۸۰ درصد اراضی دیالی، تکریت و الانبار را آزاد کردند، نیروهای ترکیه وارد خاک عراق شدند و با این اقدام، قوانین بین المللی را نقض کردند و به روابط تاریخی دو کشور آسیب رساندند. نیروهای ترکیه با تانک های خود و به بهانه های واهی و غیر منطقی به بیش از ۱۰۰ کیلومتر از اراضی عراق نفوذ و ادعا کرده اند در این زمینه موافقت نخست وزیر یا وزیر دفاع را کسب کرده اند اما این موضوع بی پایه و اساس است و عراق ورود نیروهای زمینی کشورهای دیگر را هرگز نخواهد پذیرفت.

مستشارانی از ایران، روسیه، آمریکا و بسیاری از کشورها در عراق و با موافقت ما حضور دارند اما هیچ مقام عراقی با ورود نیروهای بیگانه به خاک این کشور موافقت نکرده است، ما اقدام ترکیه را محکوم می کنیم و با ارسال پیام هایی به شورای امنیت و سازمان ملل متحد خواستار اعمال فشار بر ترکیه برای خروج نیروهایش از عراق شده ایم. ما نیازمند بحران جدید نیستیم و منطقه به آرامش و ثبات نیاز دارد اما اقدام اخیر ترکیه حساسیت برانگیز است و ما امیدواریم طرف ترکیه ای عاقلانه رفتار کند و نیروهای خود را از عراق خارج کند. ما از روش قانون بین الملل برای احیای حقمان استفاده کرده ایم و امیدواریم ترکیه به این امر پاسخ دهد.

*آیا پیش بینی می کنید میان نیروهای ترکیه و عراق درگیری رخ دهد؟

امیدواریم این اتفاق رخ ندهد و ملت و دولت عراق امیدوار هستند درگیری پیش نیاید و ما تمرکز خود را بر مبارزه با داعش قرار دهیم خطری که ترکیه را نیز تهدید می کند و آنکارا ادعا می کند با داعش مخالف است، اما اگر ترکیه از عراق عقب نشینی نکرد دولت و ملت عراق برای استیفای حق خود تصمیم گیری خواهند کرد.

*یک مرکز اطلاعاتی با مشارکت ایران، روسیه، سوریه و عراق در بغداد ایجاد شده است آیا امکان گسترش همکاری های نظامی، امنیتی و اطلاعاتی میان این ۴ کشور در آینده وجود خواهد داشت و آیا امکان درخواست بغداد از مسکو برای گسترش حملات هوایی از سوریه به عراق وجود دارد؟

ما این اتاق عملیات را برای تبادل اطلاعات تشکیل دادیم، پس از ورود مثبت روسیه به سوریه برای مبارزه با گروه های تروریستی، تغییرات استراتژیک در زمینه مبارزه با داعش رخ داد و ما می دانیم برخی کشورهای بزرگ از تروریسم در سوریه و عراق حمایت می کنند اما دخالت روسیه تا حد زیادی و به طور مثبت، معادله را تغییر داد. اتاق عملیاتی که تشکیل شده برای هماهنگی میان کشورهای منطقه بسیار مهم است. موضع ایران از ابتدای بحران بسیار واضح بود و این کشور خواستار تشکیل ائتلاف بین المللی صادق برای مبارزه با تروریسم بود و آنچه که ایران طی ۲ سال گذشته با آن مخالف بود ائتلافی بود که صادق نبود.

ایران همواره خواهان ائتلاف های بین المللی صادق است لذا عراق از تشکیل اتاق عملیات استقبال کرد، دولت عراق در تصمیم گیری برای اینکه خواستار مقابله با گروه های مسلح شود واهمه ای ندارد و این حق ما است که دوستانمان را در چارچوب قوانین بین الملل برای مقابله با خطر تروریسم فرا بخوانیم خطری که همه را تهدید می کند لذا ما در این زمینه اقدامات مناسب اتخاذ می کنیم.

*نقش نیروهای مردمی عراق در مقابله با تکفیری ها چگونه است به ویژه اینکه با کناره گیری این نیروها ما شاهد سقوط برخی شهرها بودیم؟

نیروهای حشد الشعبی ستون فقرات نیروهای امنیتی عراق و نماینده تمامی قشرها و طوائف مختلف عراق همچون اهل تسنن، شیعه، مسیحی و اکراد هستند. نیروهای حشد الشعبی نیروهای ضربتی و ذخیره استراتژیک عراق محسوب می شوند. این نیروها در ردیف نیروهای امنیتی قرار دارند. تمامی این نیروها (ارتش، امنیتی و حشد الشعبی) با همکاری یکدیگر توانستند بخش هایی از خاک عراق را از یوغ گروه های تروریستی رها کنند بنابراین نمی توان از نیروهای حشد الشعبی چشم پوشی کرد.

*نسبت به تشکیل گارد ملی عراق برخی انتقادات وارد است. برخی معتقد هستند تشکیل گارد ملی عراق باعث تضعیف ارتش از یک سو و تجزیه عراق از سوی دیگر می شود نظر شما چیست؟

آزادی پس از سال ۲۰۰۳ به تمامی عراقی ها اجازه داد نظرات خود را بیان کنند. ما در عراق هنگامی که شبکه های تلویزیونی را پیگیری می کنیم شاهد برنامه های مختلف با آراء متفاوت هستیم. بر این باور هستیم که این گفتگوها ذر راستای شبکه واحد انجام می شود که ما آن را شبکه عراق یا ملت عراق یا مصالح ملت عراق نامگذاری می کنیم. گفتگوهایی که انجام می شود عادی است، آنچه در انتخابات رخ می دهد و مثلا حزبی از حزب دیگر انتقاد می کند عادی است و هر حزبی برنامه های خود را شرح می دهد که متفاوت از برنامه های دیگر احزاب است. این همواره رخ می دهد و علامت سلامت به شمار می رود. نگرانی ما مثلا از این است که خواسته می شود سهم موصل از گارد ملی طبق جمعیت این شهر باشد اما [با این فرمول] تکلیف ساکنان شهرهایی همچون بصره یا سماوه چیست که جمعیت آنها کمتر از موصل است و این در حالی است که ۷۰ درصد نیروهای حشد الشعبی از شهر بصره هستند و آمار شهدای آنها بالا است آیا اهالی بصره که فداکاری بسیاری از خود نشان دادند با اهالی موصل که در خانه های خود نشسته اند مساوی است، این جایز نیست و باید حق برقرار شود. مناقشه هایی در این زمینه وجود دارد و من معتقدم عراق دارای قدرت است و در این جنگ از وحدت ملی خود دفاع می کند و نسبت به وحدت ملت خود اهتمام می ورزد و این در میان ملت های جهان نادر است. به عنوان مثال در جریان مراسم اربعین سال جاری بیش از ۲۵ میلیون زائر به زیارت اماکن مقدس عراق آمدند و عراق در حالی که در نبرد با گروه های تروریستی بود توانست از زائران حمایت کند و آیت الله العظمی سید علی خامنه ای رهبر انقلاب این امر را یک معجزه دانستند.

*پیام حضور میلیونی زائران در اربعین برای دشمنان امت اسلامی چیست؟ برای بهتر شدن روند تردد زائران چه پیشنهادی دارید؟

اربعین یک پیروزی بزرگ مسالمت آمیز بود که مسلمانان از طریق آن پیامی را به دشمنانشان دادند. مسلمانان در حالی در این اجتماع بزرگ و میلیونی شرکت کردند که هیچ سلاحی در دست نداشتند. طبق تصمیم دولت های عراق و ایران علاوه بر ۴ کنسولگری در تهران، مشهد، کرمانشاه و اهواز ۱۱ کنسولگری نیز افتتاح شد و ما از ساعت ۸ صبح تا ۲ نیمه شب و حتی گاهی تا ۴ صبح برای صدور ویزا زائران اقدام می کردیم. ما نسبت به آسایش زائران ایرانی اهتمام داشتیم. طرفین ایرانی و عراقی بر این موضوع اصرار داشتند که ورود به عراق بدون ویزا صورت نگیرد و برای تحقق این امر همکاری گسترده ای میان نهادها و موسسات ایران و عراق صورت گرفت. به رغم چالش های بسیار توانستیم مراسم اربعین را با موفقیت بسیار برگزار کنیم و من بر این باور هستم که ۱۰۰ درصد در این زمینه موفق شدیم. طرف های ایرانی و عراقی قصد دارند این مناسبت را به یک مناسبت تاریخی تبدیل کنند. مراسم اربعین حاوی این پیام بزرگ برای تروریست ها بود که اهل تشیع در شرایط پیچیده کنونی منطقه و جهان صدها کیلومتر با پای پیاده و برای زیارت امام حسین (ع) آمدند و مرگ و ترور را در این شرایط به چالش کشیدند. در چنین شرایطی چه کسی جرأت می کند به امامان(ع) یا اماکن مقدس اهانت کند؟ این پیام پیامی دردناک برای تروریست ها بود و همچون موشکی به قلب آنها اصابت کرد. تروریست ها این پیام را دریافتند نمی توان بر کسی که مرگ را به چالش می کشد تا امام حسین(ع) را زیارت کند غلبه کرد، بنابراین این پیام همت و اراده ما را برای مقابله با داعشی ها افزایش می دهد.

ما بسیار خرسندیم که مهمترین کشوری که به زیارت امام حسین آمد جمهوری اسلامی ایران بود به طوری که تعداد زائران ایرانی در مراسم اربعین سال جاری بالغ بر یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر بود. همکاری ایران و عراق برای برگزاری هر چه بهتر مراسم بسیار زیاد بود و ما از این تجربه استفاده کردیم در مقایسه با عربستان سعودی که در موسم حج تمتع سال جاری از حدود ۲ میلیون حاجی استقبال کرد و با مشکلات و حوادث بسیاری در نتیجه سوء مدیریت مواجه شد حوادثی که بر اثر آن تعداد زیادی از حجاج شهید و زخمی شدند. اما عراق توانست از میلیون ها زائر استقبال کند و در برگزاری مراسم نیز موفق باشد.

*نقش آیت الله سیستانی در مقابله با نیروهای متجاوز و تکفیری در جهت انسجام بخشی به نیروهای داخلی چه بوده است؟

اگر آیت الله سیستانی نبود عراق تجزیه می شد. من همواره گفته ام موفقیت ایران به خاطر پایبندی به خط امام خمینی است و اگر [مردم ایران] به ایشان اعتماد نمی کردند این کشور نمی توانست پیروز شود، در حال حاضر وجود آیت الله العظمی سید علی خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی به مثابه ادامه پیروزی ایران است. مردمی که به رهبران و مرجعیت خود احترام می گذارند پیشرفت خواهند کرد. ما همواره می گوییم عراق سد نخست در حمایت از دیوارهای دیگر است. اگر این دیوار سقوط کند تمامی دیوارهای منطقه از هم فرو می پاشد و منطقه و جامعه جهانی وارد هرج و مرج شدید خواهد شد. این مشکل بزرگی است اما مرجعیت عراق دارای نقش بزرگی در حفظ امنیت و اتحاد مردم این کشور دارد.

*برخی معتقد هستند بازگشت ایران و عراق به بازار نفت باعث رقابت میان این دو کشور می شود. دو کشور ایران و عراق چه همکاری هایی می توانند در این خصوص به صورت دوجانبه و در اوپک (به صورت چند جانبه) داشته باشند؟

در واقع من به همکاری ایران و عراق در تمامی سطوح یعنی در محافل بین المللی اطمینان دارم و میان مواضع دو کشور در نشست ها هماهنگی وجود دارد. من اعتقاد ندارم میان ایران و عراق رقابت وجود دارد و اگر رقابتی وجود دارد این رقابت در زمینه آرام کردن اوضاع در بازارهای نفت است و این امر طبیعی است. همانطور که می دانید قیمت هر بشکه نفت در سال گذشته ۱۲۰ دلار بود و اکنون ۳۰ دلار است و این اوضاع اقتصادی مالی جهانی را تهدید می کند و همچنین تهدیدی برای امنیت بین الملل است. رابطه اقتصاد با امنیت مهم است به طوری که این امر بر امنیت بین الملل تاثیر می گذارد. روابط عراق با ایران منبع قدرت و ثبات برای بازارهای جهانی نفت محسوب می شود. همچنین پروژه های دیگر میان دو کشور از جمله گاز که از طریق عراق عبور می کند (۱۵ میلیون متر مکعب) و سرمایه گذاری آن حدود ۱۰ میلیون دلار است. این پروژه بزرگی است که دارای تبعات سیاسی، اقتصادی و امنیتی بسیاری در سطح جهانی است پس بنابراین رقابت میان ایران و عراق وجود ندارد و هر آنچه هست همکاری میان دو کشور است.

*بعضی بر این باور هستند که نزاع بر سر قیمت نفت میان اعضای اوپک به مرحله خطیری خواهد رسید در این باره نظرتان چیست؟

من اعتقاد ندارم قیمت ها در این سطح باقی بماند. در سال ۲۰۱۶ بازارهای جهانی نفت شاهد افزایش قیمت خواهند بود. رقابت به ضرر همه است و به نفع هیچکس نیست. من بر این باور هستم که رقابت، ناشی از اختلافات سیاسی و برای تحقق برخی اهداف سیاسی است. اعتقاد دارم کسی که این روش را در پیش گرفت به خطرات سیاست اشتباهی که در پیش گرفته پی برده است و سیاست خود را بازنگری خواهد کرد. ما امیدواریم در آینده نزدیک شاهد بهبود قیمت های جهانی نفت باشیم. ما از طریق مطبوعات پیگیر هستیم که تمامی کشورهای جهان تلاش می  کنند این مشکل را  بررسی کنند زیرا به نفع هیچکس نیست این اختلافات افزایش یابد پس باید منافع ملی بر اختلافات سیاسی ترجیح داده شود.

*نگاه دولت عراق به نظم امنیتی خلیج فارس چگونه خواهد بود؟ آیا این نظم با حضور کشورهایی چون آمریکا و انگلیس محقق خواهد شد؟

عراق اهمیت ویژه ای در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد و تمامی تعاملات موجود در این منطقه نیازمند وجود عراق است. بنابراین تا زمانی که عراق به نیابت از آنها می جنگد امنیتی برای منطقه وجود نخواهد داشت. جمهوری اسلامی ایران نقش بسیاری در مقابله با داعش دارد. برادران ما در کشورهای حاشیه خلیج فارس باید به گفتگو با ایران روی بیاورند و در پی توافق هسته ای ایران باید به درخواست این کشور برای بررسی اوضاع امنیتی و اقتصادی پاسخ دهند در غیر اینصورت منطقه در هرج و مرج و خونریزی و کشتار باقی خواهد ماند، کشورهای بزرگ از ما حمایت نمی کنند و تجارب گذشته این موضوع را ثابت کرده است. مشکلات منطقه تنها از طریق ساکنان آن حل و فصل می شود و این همان چیزی است که ایران همواره برای آغاز همکاری جدید و فراموش کردن گذشته به ویژه حمایت کشورهای حاشیه خلیج فارس از رژیم صدام در جنگ تحمیلی خواستار آن بوده است.

ایران در حال حاضر اعلام کرده است آمادگی دارد گذشته را فراموش کند و صفحه جدیدی را بگشاید و این از عقلانیت و دوراندیشی ایران حکایت دارد. کشورهای بزرگ مشکلات ما را حل نمی کنند و برخی در راستای دور کردن ایران از گفتگوها و خدمت به دشمن صهیونیستی و کشورهای امپریالیست به دیگر کشورها تجاوز می کنند. از سوی دیگر ایران تاکنون به کشوری تجاوز نکرده است و نمی خواهد تجاوز کند پس بهتر است کشورهای حاشیه خلیج فارس و ایران در راستای برقراری ثبات و به دور از [دخالت] کشورهای بزرگ با یکدیگر گفتگو کنند چرا که کشورهای بزرگ منافع ما را در نظر نمی گیرند.

*تحرکات مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق به ویژه سفر وی به برخی کشورهای همسایه و تلاش های وی برای تحکیم روابط اربیل با این کشورها را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا این تحرکات به نفع عراق است؟ موضع شما در قبال تجزیه عراق چیست آیا این پروژه را جدی تلقی می کنید؟

قانون اساسی عراق وحدت سرزمینی را مشخص کرده است و کرد، عرب، مسیحی، شیعه، ترکمن، اهل تسنن و ایزدی ها با این موضوع موافقت کرده اند. هیچکس حق ندارد خارج از چارچوب قانون اساسی رفتار کند و این در قانون اساسی عراق درج شده است اما متاسفانه تحرکات مسعود بارزانی فردی است و بیانگر تمایل ملت عراق و اکراد نیست. برخی مسئولان عراقی از این سفرها انتقاد کرده اند، ملت عراق پس از سال ۲۰۰۳ دارای قانون اساسی و پارلمان است و اقلیم کردستان عراق نیز دارای نماینده و وزیر است. اما در مورد تجزیه عراق باید گفت عراق، سوریه و ترکیه هرگز با استقلال کردها به عنوان یک کشور موافق نیستند و لذا چنین کشوری به وجود نخواهد آمد و هیچ تفکر منطقی، راهبری یا عقلانی درباره این موضوع وجود ندارد. ائتلاف های بین المللی به سوی وحدت و نه تجزیه پیش می روند و من براین باور هستم که تجزیه بعید است اما دیدارها و درخواست کمک ها همواره وجود داشته است. میان حکومت مرکزی بغداد و اقلیم کردستان عراق برای بررسی مشکلات موجود، مناقشات و اختلاف دیدگاه هایی وجود دارد، در این رابطه درباره بودجه، نفت و ... مشکلات و اختلاف نظرهایی وجود دارد، این مشکلات محکوم به گفتگو هستند اما علیرغم این اختلاف نظرها همه برای مقابله با خطری که عراق را تهدید می کند متحد هستند و این مهم است.

اما در مورد تجزیه باید بگویم ملت عراق با ایده تجزیه این کشور مخالف است و مردم عراق خود سرنوشتشان را تعیین می کنند، ما از زمان معاهده «سایکس پیکو» با تجزیه مخالفت کرده ایم. تمامی طیف های مختلف عراق با تجزیه مخالف هستند و دوستان عراق به تثبیت وحدت سرزمینی این کشور کمک می کنند.

*برخی مسئولان اقلیم کردستان عراق اعلام کرده اند قصد انتقال گاز به ترکیه را دارند در این باره نظرتان چیست؟

چنین اظهار نظرهایی جدید نیست اما من بر این باور هستم برادران ما در ترکیه تنها با موافقت دولت عراق از اقلیم کردستان گاز خریداری خواهند کرد و آنکارا تاکنون بارها اعلام کرده است نمی توان بدون موافقت دولت عراق گاز یا نفت خریداری کرد و این در چارچوب قانون بین المللی است. من اعتقاد دارم مشکل گاز تنها از طریق گفتگو حل و فصل می شود، همواره هیئت هایی از اقلیم کردستان عراق به بغداد می آیند و در این رابطه دیدارهایی صورت می گیرد و نگرانی های استراتژیک در قبال این موضوع وجود ندارد.