همه چالش‌های پیش روی گروه هنر و تجربه
از فیلم‌های مخاطب خاص تا فیلم‌هایی که کسی حوصله دیدنشان را ندارد!/ یک آغاز روشن با آینده‌ای نامعلوم
نرگس خرقانی
تاریخ انتشار
يکشنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۳ ساعت ۱۱:۱۸
سرویس فرهنگ و هنر تعادل/ یکی از مهم‌ترین دستاوردهای سازمان سینمایی در دولت تدبیر و امید راه‌اندازی گروه هنر و تجربه با رویکرد اکران فیلم‌هایی ست که به «فیلم‌های مخاطب خاص» معروف شده‌اند. این آثار بیشتر برای مخاطبان جدی سینما و صاحب‌نظران فیلم و سینما مناسب هستند.
البته این اکران‌ها تنها محدود به فیلم‌های سینمایی نبوده و شامل برخی از آثار مستند و کوتاه نیز می‌شوند، آثاری که طی سال‌های گذشته در جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی موفق بوده‌اند.
بنابراین گروه هنر و تجربه تنها مختص نمایش فیلم‌های سینمایی مخاطب خاص نیست بلکه زمینه‌ای را برای دیده شدن فیلم‌های کوتاه و مستند، فراهم کرده، با در نظر گرفتن ایجاد درآمد برای این فیلم‌ها که در نوع خودش جالب‌توجه و البته قابل‌بحث است.
راه‌اندازی این بخش در اکران سینمای کشور درواقع پاسخ به نیازی بود که سال‌ها در سینمای کشور احساس می‌شد. از طرفی گروهی از مخاطبان جدی‌تر سینما از اینکه فرصت دیدن فیلم‌های متفاوت برایشان بسیار محدود بود و تنها می‌توانستند این دست از آثار را جشنواره‌ها ببیند گله‌مند و منتقد شیوه انتخاب آثار برای اکران بودند.
همچنین بسیاری از فیلم‌سازان، به‌ویژه فیلم‌سازان جوان که به دنبال تجربیات نو در عرصه فیلم‌سازی بودند گله‌ها و نقدهای قابل‌تأملی داشتند. آن‌ها نسبت به اکران نشدن فیلم‌هایشان و یا اکران آن‌ها در شرایط بسیار نابرابر در مقایسه با فیلم‌های سینمای بدنه و فیلم‌های دولتی معترض بودند.
در کشور ما سالی ۸۰ تا ۹۰ فیلم سینمایی ساخته می‌شود، این در حالی است که تعداد سالن‌های موجود در کشور تنها جواب‌گوی نمایش ۵۰ تا ۶۰ فیلم سینمایی در سال هستند، بنابراین هرسال تعداد زیادی از فیلم‌های سینمایی رنگ پرده را به خود نمی‌دیدند و این روند به یک مشکل بزرگ در اکران فیلم‌های سینمایی مبدل شده بود.
در رقابت تنگاتنگ اکران، در اکثر موارد فیلم‌های دولتی و یا فیلم‌های مخاطب عام، امکان اکران مناسب را در سینماهای کشور می‌یافتند و فیلم‌های سینمای مستقل، حتی باوجود موفقیت در جشنواره‌های مختلف نیز امکان اکران پیدا نمی‌کردند.
با توجه به این شرایط طی چندین سال متمادی با ترافیکی از فیلم‌های منتظر برای اکران روبه‌رو بودیم که علی‌رغم دارا بودنِ، شایستگی‌های لازم برای نمایش اما هیچ‌گاه به روی پرده نرفتند.
سال گذشته در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر، بخشی از فیلم‌های حاضر در جشنواره در این گروه قرار گرفتند، هرچند که در نظر گرفتن سالن‌های کوچک برج میلاد با عنوان «سالن‌های رسانه» برای نمایش این فیلم‌ها، باعث شد که بسیاری از فیلم‌سازان گروه هنر و تجربه نسبت به این برخورد دوگانه معترض شوند.
اما در دوره سی و سوم جشنواره فیلم فجر این دوگانگی برخورد برطرف شد، بنابراین فیلم‌های گروه «هنر و تجربه» در کنار دیگر فیلم‌های جشنواره ازجمله فیلم‌های «نگاه نو» و «سودای سیمرغ» برای منتقدان و روزنامه‌نگاران سینمایی به نمایش درآمدند و در شرایطی تقریباً یکسان با دیگر فیلم‌ها دیده شدند، امکانی که حتی در این دوره برای فیلم‌های مستند نیز ایجاد شد که در نوع خودش قابل‌توجه بود.
طی سالی که پشت سر گذاشتیم نیز فیلم‌هایی گروه هنر و تجربه در سالن‌های سینمایی که به این منظور در نظر گرفته‌شده‌اند به نمایش درآمدند و توانستند مخاطبان زیادی را به سینما بکشانند و برخی از این فیلم‌ها نیز اکران بسیار موفقی داشتند.
به‌این‌ترتیب گروه «هنر و تجربه» هم ترافیک اکران را بسیار سبک‌تر از سابق کرد و هم اینکه شرایطی را فراهم کرد تا مخاطبان جدی‌تر سینما بتوانند فیلم‌های موردنظر خود در بازه زمانی طولانی‌تر و فرصت مناسب‌تری مشاهده کنند.
این نوع از اکران را می‌توان در سینمای جهان کم‌نظیر دانست، زیرا در بسیاری از کشورهای صاحب سینما، نیز چنین امکان خوبی برای نمایش فیلم‌های متفاوت وجود ندارد و از این حیث می‌توان گروه هنر و در تجربه را نه‌تنها در تاریخ سینمای ایران بلکه در تاریخ سینمای جهان ویژه و قابل‌تأمل دانست که اندیشه ایجاد چنین گروه سینمایی و تداوم در اجرای آن جای تأمل دارد.
البته در کنار تمام نکات مثبتی که در خصوص راه‌اندازی گروه هنر و تجربه در اکران به آن اشاره شد یک سری از کمبودها نیز در این بخش به چشم می‌آید.
به‌طور مثال باید به این موضوع مهم توجه شود که هر فیلمی نمی‌تواند با گروه زیادی از مخاطبان ارتباط برقرار کند، درواقع یک فیلم هنری و مناسب مخاطب خاص به شمار نمی‌رود و ممکن است فیلم موردنظر، اشکالات عمده فنی و ساختاری داشته باشد و به دلیل این مشکلات نتوانسته با مخاطبان ارتباط برقرار کند، نه فرضاً خاص بودن سوژه و فرم آن.
بنابراین لازم است با توجه به آغاز بسیار خوبی که گروه هنر و تجربه در اکران به‌ویژه فیلم‌های سینمای در طی یک سال گذشته داشته است، در سال پیش رو نیز این مسائل را موردتوجه قرار دهد و هر فیلمی را به‌عنوان فیلم مخاطب خاص در نظر نگیرند.
یکی از نکات دیگری که در گروه هنر و تجربه قابل‌تأمل است، انتخاب فیلم‌های «کوتاه» و «مستند» برای اکران است. طی این مدت بیشتر فیلم‌های کوتاه و مستندی به نمایش درآمده است که یا تهیه‌کننده دولتی داشته و یا اینکه فیلم‌ساز و یا تهیه‌کننده فیلم چهره معروف و سرشناسی بوده است و فیلم‌های مستقل که توسط فیلم‌سازان کمتر شناخته‌شده و با سرمایه شخصی ساخته‌شده، کمتر در اکران فیلم‌های کوتاه و مستند هنر و تجربه قرارگرفته‌اند و این می‌تواند نشان از برخوردهای سلیقه‌ای و وجود رابطه در این انتخاب‌ها باشد و یا در نگاه خوش‌بینانه، تدبیری حاکم است که ما از آن بی‌اطلاع هستیم!
برای از بین بودن این شائبه لازم است که هیئت انتخاب بخش فیلم‌های کوتاه و مستند گروه هنر و تجربه در انتخاب‌هایشان با شجاعت بیشتری رفتار کنند و بیشتر به کیفیت فیلم‌ها توجه داشته باشند.
همچنین باید تأکید کرد؛ به‌واقع آینده‌ی نامعلومی پیش روی این گروه سینمایی ست چراکه ممکن است گروهی از سینماگران تنها برای نمایش فیلمشان در بخش هنر و تجربه اقدام به فیلم‌سازی کنند و ما طی یکی الی دو سال آینده با حجمی از فیلم‌هایی روبه‌رو شویم که منتظر نمایش در این گروه هستند و این اتفاق به‌نوعی بازگشت به گذشته و آغاز دوباره مشکلات و ترافیک اکران خواهد بود و باید توجه کرد این گروه سینمایی تعداد سالن‌های محدودی را در اختیار دارد.
و اما سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که مدیران این گروه سینمایی که به‌واقع از صاحب‌نظران سینمایی هستند به این مشکل قابل پیش‌بینی اندیشیده‌اند؟ و آیا برنامه‌ای برای مهار آن دارند؟
باوجود تمامی مسائلی که در بالا به آن اشاره شد یک نکته در این میان کاملاً واضح است و آن‌هم اینکه گروه هنر و تجربه هنوز در اول راه است و نیاز به حمایت دارد و البته لازم است که این نوع از اکران ادامه یابد، زیرا که وجود فیلم‌های هنری و متفاوت نیاز همیشگی سینمای ایران است.
البته این اکران‌ها تنها محدود به فیلم‌های سینمایی نبوده و شامل برخی از آثار مستند و کوتاه نیز می‌شوند، آثاری که طی سال‌های گذشته در جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی موفق بوده‌اند.
بنابراین گروه هنر و تجربه تنها مختص نمایش فیلم‌های سینمایی مخاطب خاص نیست بلکه زمینه‌ای را برای دیده شدن فیلم‌های کوتاه و مستند، فراهم کرده، با در نظر گرفتن ایجاد درآمد برای این فیلم‌ها که در نوع خودش جالب‌توجه و البته قابل‌بحث است.
راه‌اندازی این بخش در اکران سینمای کشور درواقع پاسخ به نیازی بود که سال‌ها در سینمای کشور احساس می‌شد. از طرفی گروهی از مخاطبان جدی‌تر سینما از اینکه فرصت دیدن فیلم‌های متفاوت برایشان بسیار محدود بود و تنها می‌توانستند این دست از آثار را جشنواره‌ها ببیند گله‌مند و منتقد شیوه انتخاب آثار برای اکران بودند.
همچنین بسیاری از فیلم‌سازان، به‌ویژه فیلم‌سازان جوان که به دنبال تجربیات نو در عرصه فیلم‌سازی بودند گله‌ها و نقدهای قابل‌تأملی داشتند. آن‌ها نسبت به اکران نشدن فیلم‌هایشان و یا اکران آن‌ها در شرایط بسیار نابرابر در مقایسه با فیلم‌های سینمای بدنه و فیلم‌های دولتی معترض بودند.
در کشور ما سالی ۸۰ تا ۹۰ فیلم سینمایی ساخته می‌شود، این در حالی است که تعداد سالن‌های موجود در کشور تنها جواب‌گوی نمایش ۵۰ تا ۶۰ فیلم سینمایی در سال هستند، بنابراین هرسال تعداد زیادی از فیلم‌های سینمایی رنگ پرده را به خود نمی‌دیدند و این روند به یک مشکل بزرگ در اکران فیلم‌های سینمایی مبدل شده بود.
در رقابت تنگاتنگ اکران، در اکثر موارد فیلم‌های دولتی و یا فیلم‌های مخاطب عام، امکان اکران مناسب را در سینماهای کشور می‌یافتند و فیلم‌های سینمای مستقل، حتی باوجود موفقیت در جشنواره‌های مختلف نیز امکان اکران پیدا نمی‌کردند.
با توجه به این شرایط طی چندین سال متمادی با ترافیکی از فیلم‌های منتظر برای اکران روبه‌رو بودیم که علی‌رغم دارا بودنِ، شایستگی‌های لازم برای نمایش اما هیچ‌گاه به روی پرده نرفتند.
سال گذشته در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر، بخشی از فیلم‌های حاضر در جشنواره در این گروه قرار گرفتند، هرچند که در نظر گرفتن سالن‌های کوچک برج میلاد با عنوان «سالن‌های رسانه» برای نمایش این فیلم‌ها، باعث شد که بسیاری از فیلم‌سازان گروه هنر و تجربه نسبت به این برخورد دوگانه معترض شوند.
اما در دوره سی و سوم جشنواره فیلم فجر این دوگانگی برخورد برطرف شد، بنابراین فیلم‌های گروه «هنر و تجربه» در کنار دیگر فیلم‌های جشنواره ازجمله فیلم‌های «نگاه نو» و «سودای سیمرغ» برای منتقدان و روزنامه‌نگاران سینمایی به نمایش درآمدند و در شرایطی تقریباً یکسان با دیگر فیلم‌ها دیده شدند، امکانی که حتی در این دوره برای فیلم‌های مستند نیز ایجاد شد که در نوع خودش قابل‌توجه بود.
طی سالی که پشت سر گذاشتیم نیز فیلم‌هایی گروه هنر و تجربه در سالن‌های سینمایی که به این منظور در نظر گرفته‌شده‌اند به نمایش درآمدند و توانستند مخاطبان زیادی را به سینما بکشانند و برخی از این فیلم‌ها نیز اکران بسیار موفقی داشتند.
به‌این‌ترتیب گروه «هنر و تجربه» هم ترافیک اکران را بسیار سبک‌تر از سابق کرد و هم اینکه شرایطی را فراهم کرد تا مخاطبان جدی‌تر سینما بتوانند فیلم‌های موردنظر خود در بازه زمانی طولانی‌تر و فرصت مناسب‌تری مشاهده کنند.
این نوع از اکران را می‌توان در سینمای جهان کم‌نظیر دانست، زیرا در بسیاری از کشورهای صاحب سینما، نیز چنین امکان خوبی برای نمایش فیلم‌های متفاوت وجود ندارد و از این حیث می‌توان گروه هنر و در تجربه را نه‌تنها در تاریخ سینمای ایران بلکه در تاریخ سینمای جهان ویژه و قابل‌تأمل دانست که اندیشه ایجاد چنین گروه سینمایی و تداوم در اجرای آن جای تأمل دارد.
البته در کنار تمام نکات مثبتی که در خصوص راه‌اندازی گروه هنر و تجربه در اکران به آن اشاره شد یک سری از کمبودها نیز در این بخش به چشم می‌آید.
به‌طور مثال باید به این موضوع مهم توجه شود که هر فیلمی نمی‌تواند با گروه زیادی از مخاطبان ارتباط برقرار کند، درواقع یک فیلم هنری و مناسب مخاطب خاص به شمار نمی‌رود و ممکن است فیلم موردنظر، اشکالات عمده فنی و ساختاری داشته باشد و به دلیل این مشکلات نتوانسته با مخاطبان ارتباط برقرار کند، نه فرضاً خاص بودن سوژه و فرم آن.
بنابراین لازم است با توجه به آغاز بسیار خوبی که گروه هنر و تجربه در اکران به‌ویژه فیلم‌های سینمای در طی یک سال گذشته داشته است، در سال پیش رو نیز این مسائل را موردتوجه قرار دهد و هر فیلمی را به‌عنوان فیلم مخاطب خاص در نظر نگیرند.
یکی از نکات دیگری که در گروه هنر و تجربه قابل‌تأمل است، انتخاب فیلم‌های «کوتاه» و «مستند» برای اکران است. طی این مدت بیشتر فیلم‌های کوتاه و مستندی به نمایش درآمده است که یا تهیه‌کننده دولتی داشته و یا اینکه فیلم‌ساز و یا تهیه‌کننده فیلم چهره معروف و سرشناسی بوده است و فیلم‌های مستقل که توسط فیلم‌سازان کمتر شناخته‌شده و با سرمایه شخصی ساخته‌شده، کمتر در اکران فیلم‌های کوتاه و مستند هنر و تجربه قرارگرفته‌اند و این می‌تواند نشان از برخوردهای سلیقه‌ای و وجود رابطه در این انتخاب‌ها باشد و یا در نگاه خوش‌بینانه، تدبیری حاکم است که ما از آن بی‌اطلاع هستیم!
برای از بین بودن این شائبه لازم است که هیئت انتخاب بخش فیلم‌های کوتاه و مستند گروه هنر و تجربه در انتخاب‌هایشان با شجاعت بیشتری رفتار کنند و بیشتر به کیفیت فیلم‌ها توجه داشته باشند.
همچنین باید تأکید کرد؛ به‌واقع آینده‌ی نامعلومی پیش روی این گروه سینمایی ست چراکه ممکن است گروهی از سینماگران تنها برای نمایش فیلمشان در بخش هنر و تجربه اقدام به فیلم‌سازی کنند و ما طی یکی الی دو سال آینده با حجمی از فیلم‌هایی روبه‌رو شویم که منتظر نمایش در این گروه هستند و این اتفاق به‌نوعی بازگشت به گذشته و آغاز دوباره مشکلات و ترافیک اکران خواهد بود و باید توجه کرد این گروه سینمایی تعداد سالن‌های محدودی را در اختیار دارد.
و اما سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که مدیران این گروه سینمایی که به‌واقع از صاحب‌نظران سینمایی هستند به این مشکل قابل پیش‌بینی اندیشیده‌اند؟ و آیا برنامه‌ای برای مهار آن دارند؟
باوجود تمامی مسائلی که در بالا به آن اشاره شد یک نکته در این میان کاملاً واضح است و آن‌هم اینکه گروه هنر و تجربه هنوز در اول راه است و نیاز به حمایت دارد و البته لازم است که این نوع از اکران ادامه یابد، زیرا که وجود فیلم‌های هنری و متفاوت نیاز همیشگی سینمای ایران است.
