کاربران ایرانی مراقب حریم خصوصی شان نیستند!
تاریخ انتشار
چهارشنبه ۳ تير ۱۳۹۴ ساعت ۱۸:۳۱
جدا از تاثیرات منفی افراط در استفاده از نرم افزارها و اعتیاد به آنها، پرسش کلیدی اینجاست که اصولا تا چه حد می توان به لحاظ امنیتی به نرم افزارهای ارایه شده روی سایت هایی نظیر گوگل پلی استور و ده ها نمونه داخلی مثل بازار، کندو ایران اپس و غیره اعتماد کرد؟ آیا امکان دارد نرم افزار آموزش زبانی که به تازگی دانلود کرده ایم حاوی ویروس یا بدافزاری خطرناک باشد و به اطلاعات رایانه مان آسیب برساند؟
اگر روزی اطلاعات شخصی و مهم شما از طریق اپلیکیشن ها به باد رفت، چه کسی مسوول است؟ خطر هک شدن از طریق این نرم افزارها تا چه حد جدی است و ارایه دهندگان سرویس هایی همچون کافه بازار چه سیاست هایی برای قرار دادن نرم افزارها روی سرور خود دارند؟ آیا به لحاظ امنیتی می توان به نرم افزارهای ارایه شده روی فروشگاه های اندرویدی اعتماد کرد؟
طیف گسترده مخاطبان
براساس برآوردها بیش از 20 میلیون گوشی هوشمند فعال در کشور وجود دارد و از آنجا که بیشتر آنها هم در اختیار قشر جوان و کم سن و سال قرار دارد؛ طبیعی است که بیشترین حجم دانلود اپلیکیشن ها و بازی ها هم مربوط به همین گروه های سنی است. اما موضوع اینجاست که میلیون ها کاربر جوان گوشی هوشمند، بی آنکه بدانند با هر بار دانلود یک نرم افزار و یا بازی، با خطر آلوده شدن به ویروس، هک شدن و انواع دیگر مخاطرات امنیتی رو به رو می شوند.
اما در این میان هر یک از سرویس دهندگان نرم افزار و اپلیکیشن در کشور ما به تناسب خط مشی و سیاست های خود روشی مخصوص در مواجهه با این تهدیدهای امنیتی دارند؛ در این میان برخی خود را راحت کرده و به کلی از خود سلب مسوولیت می کنند و برخی خود را راحت کرده و به کلی از خود سلب مسوولیت می کنند و برخی دیگر فیلترهایی برای تایید و قراردادن نرم افزارها در سیستم خود دارند. به هرحال با توجه به فضای فاقد مقررات جامع و یکنواخت، به نظر می رسد جمعیت زیادی که به شکل شبانه روزی در حال دانلود نرم افزار از فروشگاه های اندرویدی داخل کشور هستند، این حق را دارند که با حقوق خود و مخاطرات احتمالی در استفاده از این ابزارها آشنا باشند.
خطرات امنیتی برخی نرم افزارها
امروزه تقریبا اکثر کاربران کشور این موضوع را می دانند که بعضی از نرم افزارهای اندرویدی در ازای امکان فعال سازی، درخواست های بعضا بی دلیل و نابجایی در دسترسی به اطلاعا شخصی کاربران دارند. درخواست هایی که گاه کاملا سوال برانگیز و مشکوک است. برای مثال یک برنامه ماشین حساب اصولا نیازی به دسترسی به لیست شماره تلفن افراد ندارد اما برای فعال سازی این نرم افزار این شرط آمده و اگر کاربر آن را نپذیرد، طبعا اجازه استفاده را نیز خواهدداشت!
یا در نمونه معروف دیگر دسترسی نرم افزار پیام رسان لاین به تمام عکس های گالری کاربرانش می تواند مخاطرات فراوانی را در پی داشته باشد. ضمن این که دلیلی ندارد چنین محدوده گسترده ای از اختیارات به صورت فله ای در اختیار سازندگان نرم افزار قرار گیرد. متاسفانه در بسیاری از موارد فروشگاه های اندرویدی هم بدون آن که بررسی های کافی و لازم را صورت دهند برای آنکه سایت خود را به لحاظ حجم اطلاعاتی پر کنند یا فروش خود را بالا ببرند نرم افزاری با ریسک امنیتی بالا را در لیست خود جای می دهند؛ نرم افزارهایی که می توانند حتی حاوی بدافزار یا ویروس باشند.
انواع سرویس دهنده های ایرانی
فروشگاه های اندروید و سرویس های دانلود نرم افزار در یکی دو سال اخیر رشد چشمگیر و البته قارچ گونه ای داشته اند و روز به روز مخاطبان و کاربران بیشتری را به خود جلب کرده و می کنند. به جرات می توان گفت که در این میان کافه بازار اندروید که در الکسا بین سایت های ایرانی رتبه 129 را داراست کاربران بیشتری را در قیاس با سایر رقبا به خود اختصاص داده است. پس از آن مایکت البته با فاصله ای زیاد نسبت به بازار و کسب رتبه 818 رتبه دوم را دارد و ایران اپس و کندو هم در رتبه های بعدی مراجعه کاربران ایرانی قرار دارند. در کنار این اپلیکیشن های ارایه دهنده نرم افزارهای اندرویدی، سایت های گسترده اینترنتی هم هستند که به ارایه نرم افزارهای اندرویدی می پردازند که سایت اپک تاپس یکی از آنها است.
تعهدات و شرایط امنیتی در کافه بازار
متاسفانه بسیاری از سرویس های ارایه کننده نرم افزار و فروشگاه های اندرویدی هیچ مسوولیتی در قبال نرم افزارهایی که ارایه می دهند تقبل نمی کنند. کافه بازار به عنوان پرمخاطب ترین فروشگاه اندرویدی در بخش شرایط استفاده از خدمات سایت خود به صراحت نوشته است: «استفاده از بازار و برنامه های موجود در آن با ریسک خود شما صورت می گیرد و خود مسوول هرگونه آسیب احتمالی به تلفن همراه، تبلت و یا هر دستگاه دیگر و همچنین از دست دادن اطلاعات ناشی از این حوادث هستید.»
وضعیت مشابه ایران اپس با کافه بازار
سرویس ارایه دهنده نرم افزار اندرویدی ایران اپس هم هیچ گونه مسئولیتی در قابل برنامه هایی که روی سرورهایش ارایه می دهد به مخاطبان خود نمی دهد و صراحتا در بخش توافق نامه توسعه دهندگان سایت خود می نویسد: «استفاده شما از ایران اپس و هر محصول دیگری دانلود شده یا فراهم آمده از طریق دیگری توسط ایران اپس با صلاحدید خود شما است و احتمال ضرر و زیان استفاده از آن متوجه شخص شما است. این ضرر ممکن است به جهت هرگونه خسارات به سیستم کامپیوتر شما، موبایل شما، یا هر وسیله دیگر، یا از دست دادن اطلاعات از نتیجه استفاده مشابه است.»
به علاوه ایران اپس در توافق نامه ای که جای تامل دارد در برخورد با سازندگان نرم افزار مدعی است که ایران اپس حق انتخاب، مرور، علامت گذاری، فیلتر، اصلاح، رد و یا حذف هر یک یا تمامی محصولات را دارد. اما با این حال از کاربران خود هم توقع دارد که درنظر داشته باشند با استفاده از این سایت ممکن است با محصولاتی توهین آمیز، زشت و یا ناخوشایند برخورد کنند و حتی در این مورد هم قبول مسئوولیت نمی کند.
اتخاذ روش متفاوت در مایکت
شاید در این بازار پرهیاهوی فروشگاه های اندرویدی و سرویس های ارایه دهنده نرم افزار تنها «فروشگاه اندرویدی مایکت» باشد که از جنبه های امنیتی، بیشتر هوای کاربران خود را داشته است و در کنار این که به کاربرانش هشدار می دهد که برنامه های سیستم عامل اندروید می توانند ویروسی باشند درخصوص مسایل امنیتی و حریم خصوصی کاربران گفته است: «در مایکت با توجه به استفاده از آنتی ویروسهای قدرتمند و تست کردن این برنامه ها توسط تیم متخصص، برنامه هایی در دسترس شما قرار می گیرند که به امنیت آنها می توان اعتماد داشت»؛ لذا گردانندگان این سرویس تاحدودی این اطمینان را از جنبه امنیت محصولات به مخاطبان خود داده اند.
وضعیت امنیت و حریم خصوصی در اپ استورهای خارجی
اما در خارج از کشور اوضاع بسیار متفاوت است و ارایه دهندگان بزرگ این قبیل خدمات، سیاست های مشخص و محکم تری دارند. برای مثال فروشگاه نرم افزاری گوگل پلی هم براساس خط مشی خود همواره نرم افزارهای ارایه شده روی سرور خود را بررسی و پاکسازی می کند. حتی در محیط اینترنت وقتی شما از مرورگر کروم استفاده کنید شرکت گوگل به سبب پاسداری از اعتبار خود هم که شده، هنگام ورود به سایتی که از نظر این شرکت مشکوک به آلودگی به ویروس است، هشدار داده و همه چیز را به گردن مخاطبان خود که سرمایه اصلی آن هستند نمی گذارد.
شرکت اپل هم تنها اپل استور را به کاربران خود توصیه می کند و امنیت کامل را در نرم افزارهای این فروشگاه برقرار کرده است. جالب آنکه فروشگاه های اینترنتی آمازون و سامسونگ نیز اطلاعات برنامه نویسان را ثبت می کنند و با بررسی سابقه آنها اگر ببینید که قبل تر بدافزار تولید کرده اند تمام اپلیکیشن های آنها را پاک می کنند.
البته طبیعی است که فروشگاه های دانلود و خرید نرم افزار خارجی هم نمی توانند تمام محتوای خود را با دقت صددرصد رصد کرده و تمام سورس های نرم افزارها را بررسی کنند؛ اما مخاطبان خود را هم به یکباره و بی هیچ پشتوانه ای رها نکرده و با ترفندهایی که به کار می گیرند محتوای نرم افزارهای ارایه شده را تا حدود زیادی سنجیده و پاکسازی می کنند.
نهادهای مسوول و خلا قانونی
به هر حال و با توجه به آنچه ذکر شد، میلیون ها کاربر تلفن هوشمند ایرانی در کنار میلیون ها اپلیکیشن داخلی و خارجی که اتفاقا همه روزه نیز به تعداد آنها افزوده می شود، در فضایی به دور از هرگونه قانون و مقررات به حال خود رها شده و عمده ارایه دهندگان بستر عرضه اپلیکیشن ها و نرم افزارها نیز هرگونه مسوولیت امنیتی و مرتبط با حریم خصوصی کاربران را از خود سلب کرده اند.
در همین حال از نظر حقوقی و قانونی نیز آثار ناشی از دانلود نرم افزارها برای کاربران ایرانی نامشخص و بلاتکلیف است.
وضعیتی که با توجه به جمعیت جوان کاربر این حوزه می تواند در آینده تبعات زیادی در پی داشته و شکایت زیادی را روانه دستگاه های پلیسی و قضایی کشور کند (وضعیتی مشابه بی توجهی به واگذاری میلیون ها سیم کارت بی هویت که امروزه معضلات گسترده و پیچیده ای را برای کشور ایجاد کرده است.)
شاید بد نباشد که یک نماد امنیت هم توسط پلیس فتا طراحی شود و به سایت های ارایه دهنده نرم افزار با امنیت بالا و یا به اپلیکیشن های امن تعلق گیرد تا از این طریق هم ارایه دهندگان و هم برنامه نویسان ترغیب شوند که امنیت خود را بالا ببرند.
به هرحال از آنجا که پیشگیری همواره ارزان تر و آسان تر از درمان است، به نظر می رسد نهادهای قانونی زیادی می توانند مسوولیت سروسامان دادن به موضوع امنیت و حریم خصوصی کاربران در سایت ها و ارایه دهندگان خدمات نرم افزار و اپلیکیشن را به عهده بگیرند که از آن جمله می توان به شورای عالی فضای مجازی، سازمان فناوری اطلاعات، پلیس فتا و حتی قانون گذاران نیز اشاره کرد.
اگر روزی اطلاعات شخصی و مهم شما از طریق اپلیکیشن ها به باد رفت، چه کسی مسوول است؟ خطر هک شدن از طریق این نرم افزارها تا چه حد جدی است و ارایه دهندگان سرویس هایی همچون کافه بازار چه سیاست هایی برای قرار دادن نرم افزارها روی سرور خود دارند؟ آیا به لحاظ امنیتی می توان به نرم افزارهای ارایه شده روی فروشگاه های اندرویدی اعتماد کرد؟
طیف گسترده مخاطبان
براساس برآوردها بیش از 20 میلیون گوشی هوشمند فعال در کشور وجود دارد و از آنجا که بیشتر آنها هم در اختیار قشر جوان و کم سن و سال قرار دارد؛ طبیعی است که بیشترین حجم دانلود اپلیکیشن ها و بازی ها هم مربوط به همین گروه های سنی است. اما موضوع اینجاست که میلیون ها کاربر جوان گوشی هوشمند، بی آنکه بدانند با هر بار دانلود یک نرم افزار و یا بازی، با خطر آلوده شدن به ویروس، هک شدن و انواع دیگر مخاطرات امنیتی رو به رو می شوند.
اما در این میان هر یک از سرویس دهندگان نرم افزار و اپلیکیشن در کشور ما به تناسب خط مشی و سیاست های خود روشی مخصوص در مواجهه با این تهدیدهای امنیتی دارند؛ در این میان برخی خود را راحت کرده و به کلی از خود سلب مسوولیت می کنند و برخی خود را راحت کرده و به کلی از خود سلب مسوولیت می کنند و برخی دیگر فیلترهایی برای تایید و قراردادن نرم افزارها در سیستم خود دارند. به هرحال با توجه به فضای فاقد مقررات جامع و یکنواخت، به نظر می رسد جمعیت زیادی که به شکل شبانه روزی در حال دانلود نرم افزار از فروشگاه های اندرویدی داخل کشور هستند، این حق را دارند که با حقوق خود و مخاطرات احتمالی در استفاده از این ابزارها آشنا باشند.
خطرات امنیتی برخی نرم افزارها
امروزه تقریبا اکثر کاربران کشور این موضوع را می دانند که بعضی از نرم افزارهای اندرویدی در ازای امکان فعال سازی، درخواست های بعضا بی دلیل و نابجایی در دسترسی به اطلاعا شخصی کاربران دارند. درخواست هایی که گاه کاملا سوال برانگیز و مشکوک است. برای مثال یک برنامه ماشین حساب اصولا نیازی به دسترسی به لیست شماره تلفن افراد ندارد اما برای فعال سازی این نرم افزار این شرط آمده و اگر کاربر آن را نپذیرد، طبعا اجازه استفاده را نیز خواهدداشت!
یا در نمونه معروف دیگر دسترسی نرم افزار پیام رسان لاین به تمام عکس های گالری کاربرانش می تواند مخاطرات فراوانی را در پی داشته باشد. ضمن این که دلیلی ندارد چنین محدوده گسترده ای از اختیارات به صورت فله ای در اختیار سازندگان نرم افزار قرار گیرد. متاسفانه در بسیاری از موارد فروشگاه های اندرویدی هم بدون آن که بررسی های کافی و لازم را صورت دهند برای آنکه سایت خود را به لحاظ حجم اطلاعاتی پر کنند یا فروش خود را بالا ببرند نرم افزاری با ریسک امنیتی بالا را در لیست خود جای می دهند؛ نرم افزارهایی که می توانند حتی حاوی بدافزار یا ویروس باشند.
انواع سرویس دهنده های ایرانی
فروشگاه های اندروید و سرویس های دانلود نرم افزار در یکی دو سال اخیر رشد چشمگیر و البته قارچ گونه ای داشته اند و روز به روز مخاطبان و کاربران بیشتری را به خود جلب کرده و می کنند. به جرات می توان گفت که در این میان کافه بازار اندروید که در الکسا بین سایت های ایرانی رتبه 129 را داراست کاربران بیشتری را در قیاس با سایر رقبا به خود اختصاص داده است. پس از آن مایکت البته با فاصله ای زیاد نسبت به بازار و کسب رتبه 818 رتبه دوم را دارد و ایران اپس و کندو هم در رتبه های بعدی مراجعه کاربران ایرانی قرار دارند. در کنار این اپلیکیشن های ارایه دهنده نرم افزارهای اندرویدی، سایت های گسترده اینترنتی هم هستند که به ارایه نرم افزارهای اندرویدی می پردازند که سایت اپک تاپس یکی از آنها است.
تعهدات و شرایط امنیتی در کافه بازار
متاسفانه بسیاری از سرویس های ارایه کننده نرم افزار و فروشگاه های اندرویدی هیچ مسوولیتی در قبال نرم افزارهایی که ارایه می دهند تقبل نمی کنند. کافه بازار به عنوان پرمخاطب ترین فروشگاه اندرویدی در بخش شرایط استفاده از خدمات سایت خود به صراحت نوشته است: «استفاده از بازار و برنامه های موجود در آن با ریسک خود شما صورت می گیرد و خود مسوول هرگونه آسیب احتمالی به تلفن همراه، تبلت و یا هر دستگاه دیگر و همچنین از دست دادن اطلاعات ناشی از این حوادث هستید.»
وضعیت مشابه ایران اپس با کافه بازار
سرویس ارایه دهنده نرم افزار اندرویدی ایران اپس هم هیچ گونه مسئولیتی در قابل برنامه هایی که روی سرورهایش ارایه می دهد به مخاطبان خود نمی دهد و صراحتا در بخش توافق نامه توسعه دهندگان سایت خود می نویسد: «استفاده شما از ایران اپس و هر محصول دیگری دانلود شده یا فراهم آمده از طریق دیگری توسط ایران اپس با صلاحدید خود شما است و احتمال ضرر و زیان استفاده از آن متوجه شخص شما است. این ضرر ممکن است به جهت هرگونه خسارات به سیستم کامپیوتر شما، موبایل شما، یا هر وسیله دیگر، یا از دست دادن اطلاعات از نتیجه استفاده مشابه است.»
به علاوه ایران اپس در توافق نامه ای که جای تامل دارد در برخورد با سازندگان نرم افزار مدعی است که ایران اپس حق انتخاب، مرور، علامت گذاری، فیلتر، اصلاح، رد و یا حذف هر یک یا تمامی محصولات را دارد. اما با این حال از کاربران خود هم توقع دارد که درنظر داشته باشند با استفاده از این سایت ممکن است با محصولاتی توهین آمیز، زشت و یا ناخوشایند برخورد کنند و حتی در این مورد هم قبول مسئوولیت نمی کند.
اتخاذ روش متفاوت در مایکت
شاید در این بازار پرهیاهوی فروشگاه های اندرویدی و سرویس های ارایه دهنده نرم افزار تنها «فروشگاه اندرویدی مایکت» باشد که از جنبه های امنیتی، بیشتر هوای کاربران خود را داشته است و در کنار این که به کاربرانش هشدار می دهد که برنامه های سیستم عامل اندروید می توانند ویروسی باشند درخصوص مسایل امنیتی و حریم خصوصی کاربران گفته است: «در مایکت با توجه به استفاده از آنتی ویروسهای قدرتمند و تست کردن این برنامه ها توسط تیم متخصص، برنامه هایی در دسترس شما قرار می گیرند که به امنیت آنها می توان اعتماد داشت»؛ لذا گردانندگان این سرویس تاحدودی این اطمینان را از جنبه امنیت محصولات به مخاطبان خود داده اند.
وضعیت امنیت و حریم خصوصی در اپ استورهای خارجی
اما در خارج از کشور اوضاع بسیار متفاوت است و ارایه دهندگان بزرگ این قبیل خدمات، سیاست های مشخص و محکم تری دارند. برای مثال فروشگاه نرم افزاری گوگل پلی هم براساس خط مشی خود همواره نرم افزارهای ارایه شده روی سرور خود را بررسی و پاکسازی می کند. حتی در محیط اینترنت وقتی شما از مرورگر کروم استفاده کنید شرکت گوگل به سبب پاسداری از اعتبار خود هم که شده، هنگام ورود به سایتی که از نظر این شرکت مشکوک به آلودگی به ویروس است، هشدار داده و همه چیز را به گردن مخاطبان خود که سرمایه اصلی آن هستند نمی گذارد.
شرکت اپل هم تنها اپل استور را به کاربران خود توصیه می کند و امنیت کامل را در نرم افزارهای این فروشگاه برقرار کرده است. جالب آنکه فروشگاه های اینترنتی آمازون و سامسونگ نیز اطلاعات برنامه نویسان را ثبت می کنند و با بررسی سابقه آنها اگر ببینید که قبل تر بدافزار تولید کرده اند تمام اپلیکیشن های آنها را پاک می کنند.
البته طبیعی است که فروشگاه های دانلود و خرید نرم افزار خارجی هم نمی توانند تمام محتوای خود را با دقت صددرصد رصد کرده و تمام سورس های نرم افزارها را بررسی کنند؛ اما مخاطبان خود را هم به یکباره و بی هیچ پشتوانه ای رها نکرده و با ترفندهایی که به کار می گیرند محتوای نرم افزارهای ارایه شده را تا حدود زیادی سنجیده و پاکسازی می کنند.
نهادهای مسوول و خلا قانونی
به هر حال و با توجه به آنچه ذکر شد، میلیون ها کاربر تلفن هوشمند ایرانی در کنار میلیون ها اپلیکیشن داخلی و خارجی که اتفاقا همه روزه نیز به تعداد آنها افزوده می شود، در فضایی به دور از هرگونه قانون و مقررات به حال خود رها شده و عمده ارایه دهندگان بستر عرضه اپلیکیشن ها و نرم افزارها نیز هرگونه مسوولیت امنیتی و مرتبط با حریم خصوصی کاربران را از خود سلب کرده اند.
در همین حال از نظر حقوقی و قانونی نیز آثار ناشی از دانلود نرم افزارها برای کاربران ایرانی نامشخص و بلاتکلیف است.
وضعیتی که با توجه به جمعیت جوان کاربر این حوزه می تواند در آینده تبعات زیادی در پی داشته و شکایت زیادی را روانه دستگاه های پلیسی و قضایی کشور کند (وضعیتی مشابه بی توجهی به واگذاری میلیون ها سیم کارت بی هویت که امروزه معضلات گسترده و پیچیده ای را برای کشور ایجاد کرده است.)
شاید بد نباشد که یک نماد امنیت هم توسط پلیس فتا طراحی شود و به سایت های ارایه دهنده نرم افزار با امنیت بالا و یا به اپلیکیشن های امن تعلق گیرد تا از این طریق هم ارایه دهندگان و هم برنامه نویسان ترغیب شوند که امنیت خود را بالا ببرند.
به هرحال از آنجا که پیشگیری همواره ارزان تر و آسان تر از درمان است، به نظر می رسد نهادهای قانونی زیادی می توانند مسوولیت سروسامان دادن به موضوع امنیت و حریم خصوصی کاربران در سایت ها و ارایه دهندگان خدمات نرم افزار و اپلیکیشن را به عهده بگیرند که از آن جمله می توان به شورای عالی فضای مجازی، سازمان فناوری اطلاعات، پلیس فتا و حتی قانون گذاران نیز اشاره کرد.
مرجع : هفته نامه عصر ارتباط
