کمیته حقیقت‌یاب حقوق بشر درباره ایران، راه به جایی خواهد برد؟
تاریخ انتشار
پنجشنبه ۱۰ آذر ۱۴۰۱ ساعت ۲۰:۰۱
شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در نشستی ویژه درباره رویداد‌های اخیر ایران، قطعنامه‌ای را به تصویب رساند که بر اساس آن، یک کمیته حقیقت‌یاب بین‌المللی درباره اعتراضات ایران تشکیل می‌شود. اما مقامات ایران اعلام کرده‌اند که به هیچ عنوان با این کمیته همکاری نخواهند کرد و آن را نوعی دخالت در امور داخلی ایران تعبیر کرده‌اند. ، شورای حقوق بشر سازمان ملل در سی‌وپنجمین نشست ویژه خود در روز پنجشنبه سوم آذر، به تشکیل یک کمیته حقیقت‌یاب جدید برای انجام تحقیقات در مورد گزارش‌های «اعتراضاتی که پس از ۲۵ شهریور آغاز شد» رای مثبت داد. در جریان این رای‌گیری ۲۵ عضو این شورا رای مثبت، شش عضو - شامل ارمنستان، چین، کوبا، پاکستان، ونزوئلا و اریتره - رای مخالف و ۱۶ عضو این شورا رای ممتنع دادند. لازم به ذکر است که این نخستین‌بار است که چنین کمیته‌ای برای بررسی موارد نقض حقوق بشر در ایران تشکیل می‌شود. اما ایران در واکنش به این تصمیم شورای حقوق بشر سازمان ملل اعلام کرد که قصد ندارد با این کمیته همکاری کند. چند روز پس از برگزاری این نشست ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که ایران با کمیته حقیقت‌یابی که بر اساس تصمیم اخیر این شورا تشکیل خواهد شد، همکاری نخواهد کرد. وی به تصمیم دولت برای تشکیل یک «کمیته ملی» در ارتباط با بررسی اعتراضات اخیر اشاره کرد. گفت: «ایران در این زمینه به وظیفه ملی با تشکیل این کمیته عمل می‌کند و در مورد نتایج پیگیری‌ها و بررسی‌ها از سوی این کمیته به صورت شفاف اطلاع‌رسانی می‌کند.
از سوی دیگر سخنگوی دولت نیز در پاسخ به پرسشی درباره این کمیته حقیقت‌یاب، عنوان کرد: «آلمان که یکی از بانیان این قطعنامه بود، سابقه طولانی در اقدامات ضدحقوق بشری دارد. شهروندان اهل سنت و کرد ساکن سردشت گواه روشن و زنده‌ای بر وضعیت و اقدامات ضدحقوق بشری، ضدکودکان و ضدزنان کشور نژادپرست آلمان علیه ملت ایران است.»
وی ادامه داد: «این کشور‌ها باید پاسخگوی بیش از ۶ هزار بمب شیمیایی باشند که بر سر ملت ما ریخته‌اند. کمیته‌های حقیقت‌یاب برای شناسایی تامین‌کنندگان این بمب‌های شیمیایی تشکیل دهند و آنچه در گذشته انجام دادند را جبران کنند. بیش از ۶۷ هزار نفر را جانباز شیمیایی کردند که بیش از ۱۵۰۰ نفر از آنان زنان و کودکان بودند. برای بررسی اظهارات دروغین مقامات غربی باید کمیته حقیقت‌یاب تشکیل شود.»
با این تفاسیر به نظر می‌رسد تصمیم ایران در خصوص عدم همکاری با این کمیته قطعی است و مقامات قرار نیست در این رابطه کوتاه بیایند. اما آیا این تصمیم تبعاتی دارد؟
ایران امیدوار است که چین و روسیه قطعنامه را وتو کنند
ماجرای ایران و کمیته حقیقت یاب حقوق بشردر همین خصوص علی بیگدلی استاد روابط بین الملل در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «این کمیته از کمیته‌های فرعی سازمان ملل است که تا امروز اگر اشتباه نکنم، حدود ۴۶ دفعه در موارد مختلف تشکیل شده است، ولی این اولین بار است که در قبال ایران فعالیت خود را آغاز می‌کند. روند هم اینگونه است که شورای حقوق بشر سازمان ملل در صورت حضور در کشور مورد نظر بررسی‌ها و تحقیقات میدانی انجام می‌دهد و اگر هم مانند ایران، حضور نداشته باشد از طریق گزارش‌های مردمی، فیلم‌ها و عکس‌ها و امثال این‌ها تحقیقات خود را انجام می‌دهد و اگر کشور مدنظرشان در نهایت محکوم شود، قطعنامه‌ای علیه آن کشور صادر می‌شود.». چطور برای کشوری که به راحتی ۸۰ نفر را گردن می‌زند، کمیته حقوق بشری تشکیل نمی‌شود؟!
ماجرای ایران و کمیته حقیقت یاب حقوق بشراما محمدصادق کوشکی فعال سیاسی جریان اصولگرا نظر متفاوتی دارد. وی در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «چنین ساز و کار‌هایی اولین بار نیست که در قبال ایران در دستور کار غربی‌ها قرار می‌گیرد. طی این ۴۳ سال گذشته بار‌ها چنین اقداماتی علیه ایران انجام داده‌اند. ما همیشه هم همکاری کردیم، اما نتیجه این همکاری‌ها چیزی جز محکوم کردن ایران نبود. یعنی واقعیت این است که چه همکاری کنیم چه همکاری نکنیم، تفاوتی برای آن‌ها نمی‌کند و در نهایت علیه ایران حکم صادر می‌کنند؛ لذا به نظر من با توجه به تجربیاتمان و سابقه طرف مقابل، تصمیم مقامات مبنی بر عدم همکاری با کمیته حقیقت یاب حقوق بشری، کاملا درست و منطقی است.»
وی تاکید کرد: «اصلاً این کمیته به این شکل نمی‌تواند برای ما پیامد حقوقی داشته باشد. زیرا این پرونده به هر دادگاهی هم ارجاع داده شود، آن‌ها صلاحیت بررسی ندارد. این نوعی دخالت در امور داخلی ایران است و در محدوده صلاحیت و اختیارات هیچ دادگاهی نیست. اجازه دهید یک مثال برایتان بیاورم. شما فرض کنید که یک زمانی ما را به دیوان داوری می‌برند، اگر ما قبل از آن این دیوان داوری را به عنوان مرجع تصمیم‌گیری قبول نکرده باشیم، نمی‌تواند به موضوع ورود کند؛ بنابراین جدا از این که ما اصلا قبول نداریم، باید در نظر داشته باشید دادگاهی که امکان و اختیار دخالت در امور داخلی یک کشور را داشته باشد، وجود ندارد. زیرا این اصلا ناقض قوانین سازمان ملل است.»
کوشکی در پایان افزود: «اگر به شورای امنیت هم کشیده شود اجماعی در خصوص آن وجود نداد. زیرا اولاً باید توجه داشت که ابتدای این ماجرا کاملا سیاسی است. زیرا اگر واقعا دغدغه حقوق بشری داشتند تا الان باید بار‌ها علیه عربستان تشکیل می‌شد. چطور برای کشوری که به راحتی ۸۰ نفر را گردن می‌زنند، کمیته حقوق بشری تشکیل نمی‌شود، فقط برای ما تشکیل می‌شود؟ خب این نشان می‌دهد که مسئله آن‌ها عملاً سیاسی است. دوم اینکه ما همیشه همکاری کردیم، اما آن‌ها هدفشان محکوم کردن ایران است و اهمیتی به حقیقت نمی‌دهند و در نهایت مارا محکوم می‌کنند. پس لزومی ندارد این بار همکاری کنیم.»
