گزارشی از سالنامه مهاجرتی ایران:
۶۵۰۰۰ مهاجر در سال
تاریخ انتشار
سه شنبه ۶ دی ۱۴۰۱ ساعت ۱۴:۳۱
داستان مهاجرت ایرانیان اگرچه در نیمقرن گذشته خبرساز بوده اما در دو دهه گذشته و در هر رخداد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بیش از پیش برجسته شده و به سرخط اخبار هم رسیده است. در همین روزهای پرالتهاب انتهای تابستان و پاییز امسال هم بار دیگر این موضوع خبرساز و رسما اعلام شده كه میزان فروش خانههای مناطق بالاشهر تهران شاهد رشد غیرمنطقی بوده است.
مهاجرت كادر درمان در دوران كرونا، میزان مهاجرت دانشجویان و همچنین تلاش برای كسب ویزای استارتآپی هم در همین چندسال گذشته گوشهای دیگر از خبرسازی سریال میل به مهاجرت ایرانیان است.
در این بین و در تكرار چنین موضوعی فضا برای شایعه و اخبار غیرمستند هم باز است و افكار عمومی كمتر با دادههای مستند مهاجرت روبرو شده است. دادههای تازه «رصدخانه مهاجرت ایران» میگوید كه ۲۹ هزار ایرانی در كادر درمان امریكا هستند. این اطلاعات همچنین میگوید كه ایرانیان از نظر تعداد مهاجران فعال در بخش سلامت امریكا در رتبه ۲۴ در میان مهاجران این بخش قرار دارند. سالنامه مهاجرتی این مركز آمار قابلتامل دیگری هم دارد كه در این گزارش به آنها پرداخته میشود. چرا به گزارشهای آماری نیاز داریم؟
یك بار دیگر به فضاسازی و آمار مختلف از مهاجرت ایرانیان بپردازیم؛ آماری كه حتی بارها از زبان برخی مسوولان و كارشناسان هم بهاشتباه و غیردقیق بیان شده است. عادت به بیان گزارههای كلی و بدون استناد شاید «همان ناخودآگاه تاریخی است كه از طریق زبان در اعمال انسانها ریشه دوانیده شده است».
ناخودآگاهی كه از اشتیاق به بازنشر گزارههای كلی و بدون منبع و نادقیق تبدیل به میلی اجتماعی میشود. در این حالت لزوم بررسی و عادت به پرسیدن از چرایی و «از كجا چنین میگویی؟» را به شكل پسینی از اولویت خارج كرده است. از این منظر میتوان به این گزاره اندیشید كه گزارشهای كمی و در دسترس عموم، برای تغییر در صورتبندی دانایی در یك جامعه تاحدودی مفید باشند یا دستكم در این مسیر حركت كنند. اگر تمایل جمعی و ناخودآگاهی را كه به تعریف فوكو از «اپیتسمه» (Episteme) - مجموعه قواعد نانوشته حاكم بر گفتار و نوشتار در هر دوره تاریخی- نزدیك است در اینجا بپذیریم، باید گفت كه چنین گزارشهایی میتوانند صدایی متفاوت و حداقلی در جامعه ایجاد كنند.
در چنین وضعیتی صدای گزارههای دقیق یا دستكم تلاش برای بیان حقیقت با اعداد یا عبارتهای روشن و شواهدمحور، معرفتی خلاف رویه حاكم است. رویهای كه میتواند با همراهی گستردهتر به امری وحدتبخش تبدیل شود. وحدتی كه شاید به كنشی رفتاری برای تغییر ذائقه عمومی مردم جامعه یا در مقابل اپیتسمه تعریف شود!
از این منظر شاید بتوان گفت كه انتشار سالنامه مهاجرتی ایران 1401 یكی از تلاشهایی است كه برای عادت به تولید و شنیدهشدن گزارشهای كمی و شواهدمحور میكوشد. تلاشی كه میتواند مورد سوال قرار گیرد و از منبع و چرایی گزارهها در آن پرسید و به پاسخ رسید.