اختصاصی «تعادل»/ نگاهی به اکران نوروز 94 (1)
اکران نوروزی و معادله هایی با هزاران مجهول
یاور باقرزاده
تاریخ انتشار
چهارشنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۳:۴۰
به گزارش سرویس فرهنگ و هنر «تعادل»؛ بیش از ۱۰ سال است که سینمای ایران با بیماری ریزش مخاطب دست‌به‌گریبان است. نبود مخاطب به تعداد کافی در سالن‌های سینما ارتباط مستقیمی باکم شدن سود سرمایه‌گذاران فیلم‌های سینمایی دارد و تهدیدی جدی برای ادامه بقای صنعت سینما محسوب می‌شود، به همین خاطر هر تهیه‌کننده‌ای مایل است فیلمش در پرسودترین زمان ممکن به نمایش دربی‌اید که تعطیلات نوروزی یکی از این فرصت‌ها است.
پس از پیروزی انقلاب تا مدتی طولانی، تعیین زمان اکران فیلم‌ها با وزارت ارشاد بود. ارشاد با توجه به حضور فیلم‌ها در جشنواره فجر و درجه‌بندی آن‌ها (الف، ب، جیم) برایشان یک‌زمان اکران در نظر می‌گرفت و اگر تهیه‌کننده فیلمش را در آن زمان روانه سینماها نمی‌کرد، فرصت اکران فیلمش را از دست می‌داد و این روند تا زمان حضور سیف‌الله داد در کسوت معاونت سینمایی ادامه داشت.
شورای صنفی نمایش، یادگار سیف‌الله داد
سیف اله داد فیلم‌سازی بود که خود مدتی به‌عنوان رییس هیئت‌مدیره خانه سینما فعالیت می‌کرد و وقتی پشت میز معاونت سینمایی ارشاد در بهارستان نشست، همین سابقه فیلم‌سازی او باعث شد بتواند طرح‌هایی خوب و اصولی برای پیشرفت سینمای ایران داشته باشد. طرح تأسیس شورای صنفی نمایش به شکل فعلی را داد آماده کرد. البته پیش از شکل‌گیری این شورا، از سال ۱۳۷۱ اختیار نمایش فیلم‌ها از ارشاد به جامعه صنفی تهیه‌کنندگان منتقل‌شده بود که به دلیل اختلافاتی بین بعضی از تهیه‌کنندگان درنهایت از سال ۱۳۸۱ این شورا در خانه سینما تشکیل شد.
در سایت خانه سینما که متولی رسمی این نهاد است، در تعریف عملکرد و سازوکار شورای صنفی نمایش آمده: «برای نظارت بر ثبت و حسن اجرای قراردادهای منعقده سینمایی بین تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و سینما داران و حل اختلاف آنان و باهدف امکان گردآوری اطلاعات و پردازش و ارائه آن به صاحبان فیلم و سینما، شورای صنفی نمایش با ترکیبی از نمایندگان سینما داران، تهیه‌کنندگان و کارگردانان و یک نماینده از طرف اداره کل نظارت و ارزشیابی از سال ۱۳۸۱ در خانه سینما ایجاد شد.
تشکیل این شورا که در راستای واگذاری فعالیت‌های صنفی از سوی دولت به سینماگران انجام شد با استقبال خانه سینما مواجه و هم‌اکنون قریب ۸ سال از فعالیت آن می‌گذرد.
شورای صنفی نمایش بر اساس موارد مندرج در آیین‌نامه خود و متناسب با اقبال مخاطبان از فیلم‌های در حال نمایش و ملاحظه میزان فروش فیلم‌ها و مقایسه آن با کف فروش، مدت‌زمان نمایش فیلم را تنظیم و به تصویب می‌رساند. این شورا همچنین وظیفه ثبت قرارداد فیلم‌ها را بر عهده دارد.»
البته نحوه تخصیص نوبت اکران به فیلم‌ها توسط این شورا هرگز خالی از مشکل یا شائبه نبوده و در طول فعالیت خود بارها سینماگران متعددی اعتراض خود را به نحوه فعالیت این شورا ابراز کرده‌اند که یکی از معروف‌ترین آن‌ها، اعتراض کیومرث پوراحمد به فعالیت این شورا در اسفندماه سال ۸۸ بود که آن را در قالب یادداشتی بانام «شورای صنفی، فیلم سوزان اکران و باقی قضایا...» منتشر کرد و به انفعال نماینده کانون کارگردانان در این شورا در برابر لابی‌های سینمایی پشت پرده اعتراض کرد.
اکران نوروزی یکدل و هزار دلبر
البته سخنان پوراحمد تنها بخشی از مشکلات اکران در سینمای ایران را نشان داد. مشکلاتی که در زمان اکران نوروزی به اوج خود می‌رسد. همیشه عده‌ای از مافیای سینمای ایران می‌گویند که فیلم‌های تحت حمایت خود را در این شورا با بهترین نوبت‌های پخش اکران می‌کند و سر فیلم‌های فرهنگی «بی‌کلاه می‌ماند»؛ اما از آن‌سو هستند کسانی که این مسئله را به‌کلی رد می‌کنند و تعیین نوبت اکران فیلم‌ها را متأثر از نیاز بینندگان و تمایل صاحبان سالن‌های سینما می‌دانند اما همان‌گونه که اشاره شد، این‌گونه مسائل در زمان اکران نوروزی به اوج می‌رسد و در کنار رقابت سخت صاحبان فیلم‌ها برای حضور در این اکران، هرسال شب عید فضای سینمای ایران را اندکی جنجالی می‌کند.
گزینه‌های اکران نوروزی هرسال معمولاً از ویترین سینمای ایران یعنی جشنواره فیلم فجر انتخاب می‌شوند. هرسال در جشنواره تهیه‌کنندگان و کارگردانانی را می‌بینیم که بعد از نمایش فیلم خود برای اهالی رسانه، به دنبال شنیدن نظرات آن‌ها هستند تا اقبال اثر خود را برای حضور در اکران نوروزی بسنجند و گاهی جمعی از این تهیه‌کنندگان را می‌بینیم که در گوشه‌ای با پخش‌کننده‌ای جلسه‌ای فوری برای شنیدن احتمال اکران فیلمشان در نوروز برگزار کرده‌اند.
دیگر گزینه اکران نوروزی که چند سال است در این اکران حضوری ثابت دارد فیلم‌های کمدی است. این توجیه ساده که عید زمان تفریح و خنده مردم است، باعث شده بود زمانی اکران نوروزی تنها با فیلم‌های کمدی پر شود که اکران همزمان آن‌ها، باعث می‌شد فروششان پایین بیاید، به همین خاطر کم‌کم صاحبان سالن‌های سینما راضی به اکران طیف متنوعی از آثار سینمایی در این اکران شدند که بهترین نمونه آن «جدایی نادر از سیمین» بود که تبدیل به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ اکران نوروزی شد.
نوروز ۹۴ و صورت‌مسئله‌های جدید
در فاصله باقیمانده یک ماه تا سال نو و فرصت اندک تعیین فیلم‌های اکران نوروزی، این روزها تکاپو برای حضور فیلم‌ها در این اکران شدت گرفته. البته تقارن تعطیلات نوروز سال آینده با ایام فاطمیه، حضور فیلم‌های کمدی مانند «ایران برگر» (مسعود جعفری جوزانی)، «من دیگو مارادونا هستم» (بهرام توکلی) و «دلم می‌خواد» (بهمن فرمان آرا) را به‌شدت پایین آورده و به نظر می‌رسد سمت‌وسوی گزینه‌های اکران نوروز ۹۴ کمی جدی‌تر از سال‌های گذشته باشد.
البته قبل از هر چیز باید آیین‌نامه اکران ۹۴ تصویب شود آیین‌نامه‌ای که سینماهای سرگروه، نحوه اکران فیلم‌ها و در یک‌کلام چگونگی اکران فیلم‌ها در سال آینده را مشخص می‌کند. غلامرضا فرجی؛ سخنگوی این شورا با در مصاحبه‌ای با خبرگزاری تسنیم، در مورد این آیین‌نامه که نسخه اولیه آن را ۱۲ بهمن‌ماه برای تأیید به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرستاده‌اند، گفته است: «نگارش آیین‌نامه شورای صنفی نمایش برای سال ۹۴ تمام نشده است و در ایام جشنواره فیلم فجر هم جلسه‌ای برگزار نشده است. وضعیت اکران نوروزی سال ۹۴ هم مشخص نیست و منوط به این است که وضعیت آیین‌نامه شورای صنفی نمایش سال ۹۴ مشخص تا قرارداد اکران عمومی فیلم نیز، معلوم شود. تا زمانی که وضعیت آیین‌نامه شورای صنفی نمایش مشخص نشود، سینما دار و توزیع‌کننده نمی‌توانند در مورد اکران فیلم‌ها تصمیمی بگیرند»
تا زمان تصویب این آیین‌نامه، تنها کار ممکن گمانه‌زنی در مورد اکران نوروزی و شنیدن نظرات پخش‌کنندگان در مورد این اکران است. همان‌گونه که گفته شد به دلیل تقارن ایام فاطمیه با نوروز ۹۴، امکان حضور فیلم‌های کمدی در این اکران بسیار پایین است و برای گمانه‌زنی درست، شاید باید به فیلم‌های برگزیده آرای مردمی مراجعه کرد که «رخ دیوانه» امسال سیمرغ آن را دریافت کرد.
«رخ دیوانه» ابوالحسن داوودی همزمان توانست سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی، بهترین فیلم، بهترین جلوه‌های بصری، بهترین صداگذاری و بهترین فیلم از دیدگاه تماشاگران سی و سومین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. فیلمی که ساختار و داستانی جالب و جذاب دارد و شاید بتواند گزینه مناسبی برای اکران نوروزی باشد.
مصطفی کیایی؛ کارگردان جوانی که چند سال است با فیلم‌هایش به جایگاه خوبی در سینمای ایران دست پیداکرده، امسال با «عصر یخبندان» در جشنواره حضور داشت که برخلاف چند فیلم قبلی او اثری جدی است و البته مردم هم از آن استقبال خوبی کردند. سیمرغ بلورین بهترین تدوین و بهترین بازیگر نقش مکمل زن در کنار دومین فیلم برگزیده آرای مردمی، «عصر یخبندان» را تبدیل به گزینه‌ای مناسب برای اکران نوروز ۹۴ کرده است.
«کوچه بی‌نام» ساخته جدید هاتف علیمردانی هم فیلمی است که با گرفتن سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن و داستان جذابش، بین گزینه‌های اکران نوروزی به چشم می‌خورد و پس‌ازآن فیلم‌های چون «دوران عاشقی» علیرضا رئیسیان، «مزار شریف» حسن برزیده و «شیفت شب» نیکی کریمی با توجه به نحوه استقبالی که از آن‌ها شد، سایر گزینه‌های محتمل اکران نوروز هستند.
محمدرضا فرجی، مرتضی شایسته، ابوالحسن داودی، مجید قاری زاده، محمد قاصد اشرفی، غلامرضا فرجی و محمدرضا صابری اعضای فعلی شورای صنفی نمایش‌اند که شاید تا یک هفته دیگر تکلیف اکران نوروز آینده را روشن کنند و تا آن زمان تنها کاری که از صاحبان فیلم‌ها برمی‌آید، دعا و لابی‌گری‌های پشت پرده است.
پس از پیروزی انقلاب تا مدتی طولانی، تعیین زمان اکران فیلم‌ها با وزارت ارشاد بود. ارشاد با توجه به حضور فیلم‌ها در جشنواره فجر و درجه‌بندی آن‌ها (الف، ب، جیم) برایشان یک‌زمان اکران در نظر می‌گرفت و اگر تهیه‌کننده فیلمش را در آن زمان روانه سینماها نمی‌کرد، فرصت اکران فیلمش را از دست می‌داد و این روند تا زمان حضور سیف‌الله داد در کسوت معاونت سینمایی ادامه داشت.
شورای صنفی نمایش، یادگار سیف‌الله داد
سیف اله داد فیلم‌سازی بود که خود مدتی به‌عنوان رییس هیئت‌مدیره خانه سینما فعالیت می‌کرد و وقتی پشت میز معاونت سینمایی ارشاد در بهارستان نشست، همین سابقه فیلم‌سازی او باعث شد بتواند طرح‌هایی خوب و اصولی برای پیشرفت سینمای ایران داشته باشد. طرح تأسیس شورای صنفی نمایش به شکل فعلی را داد آماده کرد. البته پیش از شکل‌گیری این شورا، از سال ۱۳۷۱ اختیار نمایش فیلم‌ها از ارشاد به جامعه صنفی تهیه‌کنندگان منتقل‌شده بود که به دلیل اختلافاتی بین بعضی از تهیه‌کنندگان درنهایت از سال ۱۳۸۱ این شورا در خانه سینما تشکیل شد.
در سایت خانه سینما که متولی رسمی این نهاد است، در تعریف عملکرد و سازوکار شورای صنفی نمایش آمده: «برای نظارت بر ثبت و حسن اجرای قراردادهای منعقده سینمایی بین تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان و سینما داران و حل اختلاف آنان و باهدف امکان گردآوری اطلاعات و پردازش و ارائه آن به صاحبان فیلم و سینما، شورای صنفی نمایش با ترکیبی از نمایندگان سینما داران، تهیه‌کنندگان و کارگردانان و یک نماینده از طرف اداره کل نظارت و ارزشیابی از سال ۱۳۸۱ در خانه سینما ایجاد شد.
تشکیل این شورا که در راستای واگذاری فعالیت‌های صنفی از سوی دولت به سینماگران انجام شد با استقبال خانه سینما مواجه و هم‌اکنون قریب ۸ سال از فعالیت آن می‌گذرد.
شورای صنفی نمایش بر اساس موارد مندرج در آیین‌نامه خود و متناسب با اقبال مخاطبان از فیلم‌های در حال نمایش و ملاحظه میزان فروش فیلم‌ها و مقایسه آن با کف فروش، مدت‌زمان نمایش فیلم را تنظیم و به تصویب می‌رساند. این شورا همچنین وظیفه ثبت قرارداد فیلم‌ها را بر عهده دارد.»
البته نحوه تخصیص نوبت اکران به فیلم‌ها توسط این شورا هرگز خالی از مشکل یا شائبه نبوده و در طول فعالیت خود بارها سینماگران متعددی اعتراض خود را به نحوه فعالیت این شورا ابراز کرده‌اند که یکی از معروف‌ترین آن‌ها، اعتراض کیومرث پوراحمد به فعالیت این شورا در اسفندماه سال ۸۸ بود که آن را در قالب یادداشتی بانام «شورای صنفی، فیلم سوزان اکران و باقی قضایا...» منتشر کرد و به انفعال نماینده کانون کارگردانان در این شورا در برابر لابی‌های سینمایی پشت پرده اعتراض کرد.
اکران نوروزی یکدل و هزار دلبر
البته سخنان پوراحمد تنها بخشی از مشکلات اکران در سینمای ایران را نشان داد. مشکلاتی که در زمان اکران نوروزی به اوج خود می‌رسد. همیشه عده‌ای از مافیای سینمای ایران می‌گویند که فیلم‌های تحت حمایت خود را در این شورا با بهترین نوبت‌های پخش اکران می‌کند و سر فیلم‌های فرهنگی «بی‌کلاه می‌ماند»؛ اما از آن‌سو هستند کسانی که این مسئله را به‌کلی رد می‌کنند و تعیین نوبت اکران فیلم‌ها را متأثر از نیاز بینندگان و تمایل صاحبان سالن‌های سینما می‌دانند اما همان‌گونه که اشاره شد، این‌گونه مسائل در زمان اکران نوروزی به اوج می‌رسد و در کنار رقابت سخت صاحبان فیلم‌ها برای حضور در این اکران، هرسال شب عید فضای سینمای ایران را اندکی جنجالی می‌کند.
گزینه‌های اکران نوروزی هرسال معمولاً از ویترین سینمای ایران یعنی جشنواره فیلم فجر انتخاب می‌شوند. هرسال در جشنواره تهیه‌کنندگان و کارگردانانی را می‌بینیم که بعد از نمایش فیلم خود برای اهالی رسانه، به دنبال شنیدن نظرات آن‌ها هستند تا اقبال اثر خود را برای حضور در اکران نوروزی بسنجند و گاهی جمعی از این تهیه‌کنندگان را می‌بینیم که در گوشه‌ای با پخش‌کننده‌ای جلسه‌ای فوری برای شنیدن احتمال اکران فیلمشان در نوروز برگزار کرده‌اند.
دیگر گزینه اکران نوروزی که چند سال است در این اکران حضوری ثابت دارد فیلم‌های کمدی است. این توجیه ساده که عید زمان تفریح و خنده مردم است، باعث شده بود زمانی اکران نوروزی تنها با فیلم‌های کمدی پر شود که اکران همزمان آن‌ها، باعث می‌شد فروششان پایین بیاید، به همین خاطر کم‌کم صاحبان سالن‌های سینما راضی به اکران طیف متنوعی از آثار سینمایی در این اکران شدند که بهترین نمونه آن «جدایی نادر از سیمین» بود که تبدیل به یکی از پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ اکران نوروزی شد.
نوروز ۹۴ و صورت‌مسئله‌های جدید
در فاصله باقیمانده یک ماه تا سال نو و فرصت اندک تعیین فیلم‌های اکران نوروزی، این روزها تکاپو برای حضور فیلم‌ها در این اکران شدت گرفته. البته تقارن تعطیلات نوروز سال آینده با ایام فاطمیه، حضور فیلم‌های کمدی مانند «ایران برگر» (مسعود جعفری جوزانی)، «من دیگو مارادونا هستم» (بهرام توکلی) و «دلم می‌خواد» (بهمن فرمان آرا) را به‌شدت پایین آورده و به نظر می‌رسد سمت‌وسوی گزینه‌های اکران نوروز ۹۴ کمی جدی‌تر از سال‌های گذشته باشد.
البته قبل از هر چیز باید آیین‌نامه اکران ۹۴ تصویب شود آیین‌نامه‌ای که سینماهای سرگروه، نحوه اکران فیلم‌ها و در یک‌کلام چگونگی اکران فیلم‌ها در سال آینده را مشخص می‌کند. غلامرضا فرجی؛ سخنگوی این شورا با در مصاحبه‌ای با خبرگزاری تسنیم، در مورد این آیین‌نامه که نسخه اولیه آن را ۱۲ بهمن‌ماه برای تأیید به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرستاده‌اند، گفته است: «نگارش آیین‌نامه شورای صنفی نمایش برای سال ۹۴ تمام نشده است و در ایام جشنواره فیلم فجر هم جلسه‌ای برگزار نشده است. وضعیت اکران نوروزی سال ۹۴ هم مشخص نیست و منوط به این است که وضعیت آیین‌نامه شورای صنفی نمایش سال ۹۴ مشخص تا قرارداد اکران عمومی فیلم نیز، معلوم شود. تا زمانی که وضعیت آیین‌نامه شورای صنفی نمایش مشخص نشود، سینما دار و توزیع‌کننده نمی‌توانند در مورد اکران فیلم‌ها تصمیمی بگیرند»
تا زمان تصویب این آیین‌نامه، تنها کار ممکن گمانه‌زنی در مورد اکران نوروزی و شنیدن نظرات پخش‌کنندگان در مورد این اکران است. همان‌گونه که گفته شد به دلیل تقارن ایام فاطمیه با نوروز ۹۴، امکان حضور فیلم‌های کمدی در این اکران بسیار پایین است و برای گمانه‌زنی درست، شاید باید به فیلم‌های برگزیده آرای مردمی مراجعه کرد که «رخ دیوانه» امسال سیمرغ آن را دریافت کرد.
«رخ دیوانه» ابوالحسن داوودی همزمان توانست سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی، بهترین فیلم، بهترین جلوه‌های بصری، بهترین صداگذاری و بهترین فیلم از دیدگاه تماشاگران سی و سومین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. فیلمی که ساختار و داستانی جالب و جذاب دارد و شاید بتواند گزینه مناسبی برای اکران نوروزی باشد.
مصطفی کیایی؛ کارگردان جوانی که چند سال است با فیلم‌هایش به جایگاه خوبی در سینمای ایران دست پیداکرده، امسال با «عصر یخبندان» در جشنواره حضور داشت که برخلاف چند فیلم قبلی او اثری جدی است و البته مردم هم از آن استقبال خوبی کردند. سیمرغ بلورین بهترین تدوین و بهترین بازیگر نقش مکمل زن در کنار دومین فیلم برگزیده آرای مردمی، «عصر یخبندان» را تبدیل به گزینه‌ای مناسب برای اکران نوروز ۹۴ کرده است.
«کوچه بی‌نام» ساخته جدید هاتف علیمردانی هم فیلمی است که با گرفتن سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن و داستان جذابش، بین گزینه‌های اکران نوروزی به چشم می‌خورد و پس‌ازآن فیلم‌های چون «دوران عاشقی» علیرضا رئیسیان، «مزار شریف» حسن برزیده و «شیفت شب» نیکی کریمی با توجه به نحوه استقبالی که از آن‌ها شد، سایر گزینه‌های محتمل اکران نوروز هستند.
محمدرضا فرجی، مرتضی شایسته، ابوالحسن داودی، مجید قاری زاده، محمد قاصد اشرفی، غلامرضا فرجی و محمدرضا صابری اعضای فعلی شورای صنفی نمایش‌اند که شاید تا یک هفته دیگر تکلیف اکران نوروز آینده را روشن کنند و تا آن زمان تنها کاری که از صاحبان فیلم‌ها برمی‌آید، دعا و لابی‌گری‌های پشت پرده است.
